Իմ ամենատպավորիչ թեման պատմություն առարկայից

Ես կատարել եմ շատ տարբեր առաջադրանքներ։ Բայց ինձ համար ամենատպաորիչ թեման դա եղել է <<Սասնա ծռեր>> էպոսը։ Մենք ունեցել ենք նախագծային շաբաթ, որի ընթացքում ես մասնակցել եմ <<Սասնա ծռեր>> էպոսի քնարկմանը։ <<Սասնա ծռեր>> էպոսի քննարկումը եղել է 2 անգամ։ Ես առաջինին քննարկմանը մասնակցել եմ, փոքրիկ հատված ես և ընկերներս ընթերցերցեցինք։ Իսկ երկրորդ դասին մենք լսում էինք 7-րդ դասարանի երեխաներից մեկի մայրիկին։ Նրա մայրիկի հետ մենք քննարկում էինք էպոսի պատմությունը

Հայկական պետության ստեղծումը Կիլիկիայում

• Նկարագրել Կիլիկիայի աշխարհագրական դիրքը , բնակլիմայական պայմանների առավելությունները:
  Կիլիկիան գտնվում էր բարձր լեռնաշղթաների ներքո։ Այաս և Կոռիկոս նավահագիստների շնորհիվ առևտրական կապեր ուներ տարբեր երկրերի հետ։ Նաև ուներ մուտք դեպի Միջերկրական ծով։ Ուներ մեղմ կլիմա, որի շնորհիվ առատ բերք էր ստանում։
• Բնութագրել 11-րդ դարի վերջին Կիլիկիայի բնակչության էթնիկ կազմը, քաղաքական իրադրությունը:
  Արդեն 11-րդ դարի երկրորդ կեսին հայերը մեծամասնություն էին կազմում Կիլիկայում, ուր ապրում էին հույներ, ասորիներ, արաբներ և հրեաներ:
• Ներկայացնել Ռուբինյան իշխանության կազմավորման , ընթացքը, արդյունքները:
  1080թ հայ իշխան Ռուբենը լեռնային Կիլիկիայում հիմնադրեց հայկական նոր իշխանություն, որը նրա զնունով կոչվեց Ռուբինյան: Նա ապստամբություն բարձացրեց Բյուզանդիայի դեմ և կարճ ժամանակահատվածում բյուզանդացիներից ազատագրվհց Լեռնային Կիլիկիայի մի մասը: Ռուբեն 1-ին հաջորդեց նրա որդի Կոստանդինը, նա ազատեց Լեռնային Կիլիկիայի նշանավոր Վահկա բերդը և դարձրեց իշխանության կենտրոն:
• Բնութագրել Ռուբինյան իշխաններ Թորոս Առաջինի, Լևոն Առաջինի, Թորոս Երկրորդի, Մլեհի քաղաքականությունը:
  Կոնստատինին հաջորդեց նրա որդի՝Թորոս 1-ը: Նա Կիլիկյան Հայաստանի սահմաններն ընդարձակըց դեպի հարավ, գրաէեց Սիս և Անավարզա քաղաքները՝վերջինս մայրաքաղաք դարձնելուց: Թորոսին հաջորդեց նրա եղբայր Լևոն 1-ը: Նա վճռեց տիրել Դաշտային Կիլիկյային: Լևոնը բյուզանդացիներից խլեց Մսիս, Ադանա և Տարսոն քաղաքները: Համառ պայքարից հետո Կիլիկյան Հայաստանի սահմանները հասան Միջերկրական ծով: Լևոնը հայկական փոքրաթիվ ուժերի հետ ամրացավ Վահկա բերդում, որի պաշտպանությունը տևեց վեց ամիս: Լևոնին հաջորդըց Թորոս 2-ը: Իր շուրջը համախմբված հայկական զորախմբով պայքար ծավալեց բյուզանդացիների դեմ: Մի քանի տարվա ընթացքում նա կրկին տեր դարձավ Վահկային, Անավարզային, Մսիսին և Տարսոնին: Կիլիկիա մտած բյուզանդական մի մեծ բանակ պաշարեց Մսիս քաղաքը: Նա հարձակման անցավ և ջախջախեց բյուզանդական զորքերը: Թորոս 2-ին հաջորդըց նրա եղբայր Մլեհը: Մլեհը դաշնակցեց Հալեպի ամիրայի հետ: Նա խաչակիրներից հետ վերցրեց Դաշտային Կիլիկիայի արևելյան շրջանները, Բյուզանդիայից հետ գրավեց Դաշտային Կիլիկիայի քաղաքները և ծովափնյա շրջանները: Մլեհը բարեկարգեց Սիսը և դարձրեց երկրի մայրաքաղաք:

Նախագիծ ապրիլի 27- մայիսի 1,«Սասունցի Դավիթ» էպոսի ուսումնասիրությունը պատմական տեսանկյունից

Ժողովրդական վեպը, դյուցազնավեպը կամ էպոսը մարմնավորում է տվյալ
ժողովրդին առանձնահատուկ, նրան բնորոշ հատկությունները: Ժողովրդի
ապրումները, նրա ձգտումներն արտահայտող նման ստեղծագործությունները մշակվում են երկար ժամանակ, դարերի ընթացքում, բայց վերջնական
ձևավորում են ստանում ժողովրդի ինքնության, ինքնագիտակցության բարձրացման որոշակի աստիճանում: Ինչպես հայտնի է պատմահայր Մովսես Խորենացին հայ ժողովրդի հետ առնչվող բազմաթիվ առասպելներ է հիշատակում, որոնք սակայն տակավին ժողովրդական էպոս դառնալու մակարդակի չեն հասնում: Հայ իրականության մեջ ժողովրդական էպոսը ծնունդ առավ
զարգացած միջնադարի շեմին` ժողովրդի քաղաքական ակտիվության, լուսավորական շարժման վերելքի պայմաններում: Մյուս ժողովուրդների ազգային դյուցազնավեպերը նույնպես առաջացել են հասուն ավատատիրության այդ նույն դարաշրջանում:

«Սասունցի Դավիթ» էպոսը կարդալու ընթացքում

1.դուրս գրել տեղանունները, վայրերի քարտեզագրում

Բերդ Կապույտ- Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Երասխաձոր գավառում, համանուն լեռան վրա։ Եղել է Հայոց Արշակունիների ռազմական կարևոր հենակետ։ Արշակունիների անկումից (428) հետո Կապույտում տեղակայվել է պարսկական զորք։ 450 թվականին հայկական զորքերն այն ազատագրել են պարսիկներից և դարձրել ապստամբական ուժերի հենակայան։

Սասուն-գավառակ Արևմտյան Հայաստանում, Բիթլիսի վիլայեթի Գենջի գավառում։ Նախկինում եղել է Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգի տասներորդ գավառը։ Հնագույն կենտրոնն էր Սանասուն բերդը։

Բաղդատ- Իրաքի մայրաքաղաք: Գտնվում է Տիգրիս գետի ափին։ Հիմնադրվել է 8-րդ դարում որպես Աբբասյան խալիֆայության մայրաքաղաք: Միջին դարում Բաղդադը դարձել է իսլամության կենտրոնը և աշխարհի խոշորագույն քաղաք:

Մարութասար- գտնվում է Հայկական լեռնաշխարհում՝ Սասուն գավառում: Եղել է սասունցիների սիրած և պաշտելի սարը։ Կոչվել է նաև Մարաթուկ։ Լեռան գագաթին՝ 2967 մ բարձրության վրա կառուցված է Մարութա Սուրբ Աստվածածին վանքը։ Գարեգին Սրվանձտյանցը լեռն անվանում է «սուրբ և բարեպաշտ» և այն Սասունի ամբողջ ժողովրդի համար՝ առաջին և վերջին ամենահավաստի երդումն է դարձել:

Բիթլիս- նահանգ է ներկայիս Թուրքիայի Հանրապետության արևելյան մասում, պատմական Արևմտյան Հայաստանում, Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգում։ Իբրև առանձին վարչական միավոր ձևավորվել է 16–րդ դարի սկզբում որպես հյուքյումեթություն (իշխանություն), որի մեջ մտնում էին Սասունը, Մուշը, Խիզանը, Խնուսը, Խլաթը, Արծկեն։

2.«ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ» ԷՊՈՍԸ ԵՎ ԱԶԳԱՅԻՆ
ԻՆՔՆՈՒԹՅՈՒՆԸ, “Սասունցի Դավիթ”

Էպոսը կարդալուց հետո փորձիր/տես վերևում նշված հոդվածը, կարող ես օգտվել այլ աղբյուրներից/ նկարագրել հայկական պատմական որ ժամանակաշրջանն է ընդգրկում, էպոսի կերպարները որ իրական պատմական կերպարների հետ են կապված:

Վեպը ունի 4 ճյուղ: Սանասարի և Բաղդասարի ճյուղը ձևավորվել է եղբայրների վաղնջական առասպելների հիման վրա։ Մեծ Մհերի և Փոքր Մհերի ճյուղերի հիմքում ընկած են հին հայկական և հնդիրանական երկնային լույսի և արեգակի աստված Միհրի՝  Միթրայի առասպելաբանական մոտիվները՝ զուգորդված ժայռում փակված հերոսների տեղական հնագույն առասպելին։ Ճյուղերի միացումը և վերամշակումը կատարվել են վաղուց դեռ միջնադարում՝ VII – XIII դարում։ Սկզբում Բաղդադի արաբ, խալիֆայության, ապա Եգիպտոսի էյուբյան արաբ տիրակալների՝ XII –XIII դարում։ Սանասարի և Բաղդասարի ճյուղը նման է եղել Ասորեստանի արքայազն եղբայրների՝ հորը սպանման և Հայաստանում ապաստանելու պատմական ավանդության հետ։ Դավթի ճյուղին ազդել է արաբների հարկային ծանր քաղաքականության դեմ ուղղված սասունցիների ապաստամբությունը։ Այդ ամենը առաջինը գլխավորել է Դադայի որդի՝ Հովհանը, իսկ հետո Հովհան Բագրատունին և նրա հորեղբորորդիներ Դավիթն ու Աշոտը: 

3.Բացահայտել, փնտրել, գտնել, պատմել որևիցե  պատմական կերպարի և նրա հավատարիմ ձու մասին:

Շատերն են լսել Ալեքսանդր Մակեդոնացու մասին, ով մակեդոնական հզոր արքա է եղել: Հետաքրքիրն այն է, որ Մակեդոնացու ձին՝ Բուցեֆալը, պատմության մեջ է անցել իր տիրոջ հետ միասին:

Մակեդոնացին չափազանց քաջ է եղել դեռ մանկուց: Մի անգամ նրա հորը՝ Ֆիլիպ II-ին, խորհուրդ տվեցին 11-ամյա որդու համար Բուցեֆալ անունով հովատակին գնել:

Այստեղ հարկ է նկատել, որ «Բուցեֆալ» բառն առաջացել է հունարեն «Բուկեֆալ»-ից, որը նշանակում է «Ցլագլուխ»: Եվ իսկապես, առաջարկվող ձիու գլխի ձևը արտասովոր էր և ցլի գլուխ էր հիշեցնում:

Վաճառականը դրա համար պահանջեց 13 տաղանդ, որը հսկայական գումար էր, հավասար էր մոտավորապես 340 կգ արծաթի: Ըստ այդ չափանիշի՝ գումարն ահռելի մեծ էր անգամ շատ լավ ձիու համար:

Հաշվի առնելով այն փաստը, որ ձին վայրի էր և անսանձ, Ֆիլիպն առանց երկար մտածելու որոշեց հրաժարվել գնումից:

Մակեդոնացին և Բուցեֆալը

Դրանից նեղացած՝ Ալեքսանդրը, ով այն ժամանակ ընդամենը 10-11 տարեկան էր, բղավեց.

— Հայրի՛կ, միայն այն բանի պատճառով, որ դու չես կարողանում, ինչպես հարկն է, ձի քշել, հրաժարվո՞ւմ ես հիանալի ձիուց:

Բարկանալով՝ Մակեդոնիայի տիրակալը պատասխանեց.

— Գրազ կգամ, որ դու չես կարողանա այդ ձիուն սանձել: Սակայն եթե դա քեզ հաջողվի, ես կգնեմ այն քեզ համար:

Ալեքսանդրն արագ վերադարձավ, մոտեցավ Բուցեֆալին, բռնեց նրա սանձից և պտտեցրեց հակառակ արևին: Նա դա արեց այն պատճառով, որովհետև միանգամից նկատել էր, որ ձին վախենում է սեփական ստվերից: Այնուհետև սկսեց գուրգուրել ձիուն, խոսել, վազվզել դրա հետ՝ անդադար ստիպելով, որ կենդանին շարժման մեջ գտնվի: Երբ Բուցեֆալը վարժվեց Ալեքսանդրի ձայնին և սկսեց ծանր շնչել, ապագա հրամանատարն արագ հանեց իր վերարկուն և թռավ ձիու վրա:

Թարգմանություն

Завоевания монголов 

Монгольская конница. Персидская миниатюра. 

В самом начале XIII в. из сердца Азии — монгольских степей — на историческую арену вышли племена, которые потрясли своими грандиозными завоеваниями гигантские пространства Евразии — от Кореи на востоке до Адриатического моря на западе, от верховьев Волги на севере, до Месопотамии и Бирмы на юге. 

Почти целое столетие прошло в Европе и Азии под знаком непрерывной череды завоевательных походов монголов. 

 

Մոնղոլ նվաճում 

 

 Մոնղոլական հեծելազոր:  Պարսկական մանրանկարչություն: 

 XIII դարի սկզբին:  Ասիայի սրտից `մոնղոլական տափաստաններից — ցեղերը մտան պատմական ասպարեզ, որը ցնցեց Եվրասիայի հսկայական տարածքները իրենց թոռնիկ նվաճումներով` Կորեայից արևելքից դեպի Ադրիատիկ արևմուտքում, հյուսիսում գտնվող Վոլգայի գլխավերևներից, դեպի Միջագետք և հարավ գտնվող Բիրմա: 

 Գրեթե մեկ դար է անցել Եվրոպայում և Ասիայում `մոնղոլական նվաճումների շարունակական շարքի նշանով: 

 

Монгольское общество и армия в начале XIII в. 

Каковы причины этих грандиозных завоеваний? Как удалось монголам покорить сотни народов, среди которых было множество отважных воинов и искусных строителей крепостей? Ответы на эти вопросы лежат не только в военной истории монгольских нашествий. 

Одной из причин, послуживших толчком к началу завоеваний, стали социально-экономические процессы, происходившие в то время у монгольских племён. В начале XIII в. монгольским племенам стало тесно на территории исторической родины. Их численность возросла, ощущалась нехватка пастбищных земель — основы всей экономики монголов-кочевников. 

Своими успехами в первой четверти XIII в. монголы в немалой степени были обязаны военному и организаторскому таланту основателя Монгольской империи — Чингисхана, правившего ею железной рукой с 1206 по 1227 г. 

Преобразование монгольского войска Чингисхан начал с создания личной гвардии, насчитывавшей 10 тыс. человек. Она стала школой, из которой позже вышли его лучшие полководцы. Все его «гвардейцы» (кэшиктэн), как и сам хан, были выходцами из знатных родов. Каждого «гвардейца» он знал лично и пристально следил за его жизнью. Все они были великолепными воинами. «Гвардия» пользовалась различными привилегиями и особым почётом. Достаточно сказать, что рядовой «гвардеец» Чингисхана по своему положению был выше армейского тысячника. 

 

Մոնղոլական հասարակությունը և բանակը XIII դարի սկզբին: 

 Որո՞նք են այս հիանալի նվաճումների պատճառները:  Ինչպե՞ս մոնղոլները նվաճեցին հարյուրավոր ժողովուրդներ, որոնց թվում էին շատ համարձակ մարտիկներ և հմուտ ամրոց կառուցողներ:  Այս հարցերի պատասխանները ոչ միայն մոնղոլական արշավանքների ռազմական պատմության մեջ են: 

 Պատճառներից մեկը, որը հարուցեց նվաճումների սկիզբը, դա սոցիալ-տնտեսական գործընթացներն էին, որոնք տեղի էին ունենում այդ ժամանակ մոնղոլական ցեղերի շրջանում:  XIII դարի սկզբին:  Մոնղոլական ցեղերը բազմամարդ դարձան իրենց պատմական հայրենիքի տարածքում:  Նրանց թիվն աճեց, արոտավայրերի պակաս կար `քոչվոր մոնղոլների ամբողջ տնտեսության հիմքը: 

 Նրա հաջողությունը XIII դարի առաջին քառորդում:  մոնղոլները մեծապես պարտական ​​էին Մոնղոլական կայսրության հիմնադիր Գենղիս խանի ռազմական և կազմակերպչական տաղանդին, որը ղեկավարում էր այն երկաթե ձեռքով ՝ 1206-ից 1227 թվականներին: 

 Մոնղոլական բանակի engենգիս խանը վերափոխումը սկսվեց անձնական պահակախմբի ստեղծմամբ ՝ կազմելով 10 հազար մարդ:  Նա դարձավ դպրոց, որից հետո հայտնվեցին նրա լավագույն գեներալները:  Նրա բոլոր «պահապանները» (խեշխտեն), ինչպես խանը, եկել էին ազնվական ընտանիքներից:  Նա յուրաքանչյուր «պահապան» գիտեր անձամբ և ուշադիր հետևում էր նրա կյանքին:  Նրանք բոլորն էլ մեծ մարտիկներ էին:  «Գվարդիան» վայելում էր տարբեր արտոնություններ և առանձնահատուկ պատիվ:  Բավական է ասել, որ իր պաշտոնում engենգիշ խանի սովորական «պահակը» բանակից բարձր էր, քան հազար հազարը:  

Чингисхан разработал и законодательство своей империи, называвшееся «Великая Яса», часть статей которого регулировали службу в армии и обязанности начальников и их подчиненных. Оно утверждало непререкаемый авторитет великого хана и придавало всему армейскому устройству прочность и устойчивость. 

В войсках была установлена строжайшая дисциплина. Монах-доминиканец Плано Карпини, совершивший в XIII в. поездку ко двору великого хана, писал, что не было ни одного случая, чтобы монгольский воин покинул поле битвы до тех пор, пока над войском виднеется флаг (значок) его начальника. Согласно «Великой Ясе», отступление с поля боя, неоказание помощи товарищу в бою, неисполнение приказов командира карались смертью. 

Монгольская армия была поделена на тысячи, сотни и десятки. Во главе крупных подразделений ставились опытные и лично известные верховному вождю начальники, орхоны. В монгольской армии имелось учреждение, похожее по своим функциям на современный генеральный штаб, члены которого назывались юртаджи. При войсках состояли особые чиновники по хозяйственной части — черби. 

В монгольском обществе XIII в. действовали принципы всеобщего вооружения народа и территориальной организации войска. Роды и племена в зависимости от своей численности выставляли конные десятки, сотни и тысячи. Самые крупные боевые единицы назывались тьмой, или туменом, и насчитывали 10 тыс. человек. С целью преодоления межплеменной разобщённости в рамках одной боевой единицы применялось смешение племён. Благодаря этому между представителями различных племён, служивших в одних сотнях и тысячах, рождалось братство по оружию, которое ослабляло племенные противоречия. Многие крупные племена растворились в общей массе, что способствовало сплочённости монгольской армии. 

 

Engենգիս խանը նաև մշակեց իր կայսրության օրենսդրությունը, որը կոչվում է «Մեծ Յասա», որի հոդվածների մի մասը կարգավորում էր զինվորական ծառայությունը և հրամանատարների ու նրանց ենթակաների պարտականությունները:  Դա հաստատեց մեծ խանի անվիճելի հեղինակությունը և ուժ ու կայունություն տվեց ամբողջ բանակային սարքին: 

 Զորքերը սահմանեցին ամենախիստ կարգապահությունը:  Դոմինիկյան վանական Պլանո Կարպինին, որը կատարվել է XIII դարում:  ուղևորություն դեպի մեծ խանի դատարան, գրել է, որ չկա մեկ դեպք, երբ մոնղոլ մարտիկը լքեց մարտադաշտը, մինչև բանակի վրա տեսանելի լիներ նրա վերադասի դրոշը (կրծքանշանը):  Ըստ «Մեծ Յասայի» ՝ մարտադաշտից նահանջելը, մարտական ​​ընկերոջը օգնություն չցուցաբերելը, հրամանատարի հրամանները չկատարելը պատժելի էր մահով: 

 Մոնղոլական բանակը բաժանվեց հազարավոր, հարյուրավոր և տասնյակների:  Մեծ ստորաբաժանումների գլխավերևում տեղադրվեցին փորձառու և անձամբ ճանաչված գերագույն առաջնորդի ղեկավարներին ՝ Օրխոնսին:  Մոնղոլական բանակն ուներ այնպիսի հիմնարկ, որն իր գործառույթներով նման էր ժամանակակից գլխավոր շտաբին, որի անդամները կոչվում էին «յուրտաջի»:  Զորքերի տակ գտնվում էին տնտեսական կողմի հատուկ ծառայողները `Չերբին: 

 XIII դարի մոնղոլական հասարակության մեջ:  ուժի մեջ էին ժողովրդի համընդհանուր զինվածության և զորքերի տարածքային կազմակերպման սկզբունքները:  Կլաններն ու ցեղերը, կախված իրենց թվից, ցուցադրեցին տասնյակ ձիեր, հարյուրավոր և հազարավորներ:  Ամենամեծ զորամասերը կոչվում էին մթություն կամ Թումեն և կազմում էին 10 հազար մարդ:  Մեկ մարտական ​​ստորաբաժանման շրջանակներում միջպետական ​​անպատժելիությունը հաղթահարելու համար օգտագործվել է ցեղերի խառնուրդ:  Դրա շնորհիվ, հարյուր հազարավոր հազարավոր ծառայող տարբեր ցեղերի ներկայացուցիչների միջև ծնվեց զենքի մի եղբայրություն, որը թուլացրեց ցեղային հակասությունները:  Ընդհանուր զանգվածում շատ մեծ ցեղեր լուծարվեցին, ինչը նպաստեց մոնղոլական բանակի համախմբմանը: 

 

Лёгкая кавалерия, одетая в войлочные «доспехи», играла в бою активную и самостоятельную роль. Она вела разведку боем, прикрывала основные силы и исполняла подготовку главного удара. Её активные непрерывные перемещения и атаки во взаимодействии с тяжёлой кавалерией получили название «монгольская лава». К слабым местам противника или к наиболее выгодным для нанесения главного удара участкам боя быстро и скрытно подводились в глубоких сомкнутых строях массы тяжёлой кавалерии. Функция такого своеобразного «тарана» лежала на тяжёлой монгольской коннице, закованной в кожаные, а с 20-х гг. XIII в. и в стальные доспехи. Эта конница, кроме ударной мощи, обладала и высокой манёвренностью. Благодаря такой тактике монголы имели преимущество даже над европейской рыцарской конницей, славившейся могучей ударной силой и искусством одиночного боя, но бывшей крайне неповоротливой. Команды в ходе сражения подавались значком (флагом) начальника. В ночных боях они заменялись цветными фонарями. В атаку монгольские воины бросались с диким, пронзительным криком. 

Главным оружием лёгкой конницы был сложный составной лук. Такие луки обладали большой дальнобойностью и пробивной силой. Стрелы, выпущенные из него, летели обычно на 150 м. Большинство лучников имели по два лука и два колчана. Стрелы отличались необычайной остротой. Монголы были мастерами в их изготовлении. Обучаясь стрельбе из лука с трёхлетнего возраста, монгол был превосходным стрелком. Хорошо стреляли из лука и женщины. Это было нужно для самообороны, так как в войсковых операциях женщины не участвовали. Но если в отсутствие мужчин монгольский лагерь подвергался нападению, женщины брались за оружие. 

Всадник тяжёлой кавалерии был защищён кожаными латами, из дублёной бычьей кожи, которые были нередко не менее прочны, чем стальные доспехи, и защищали воина не только от стрел, но и от ударов мечей. Под них перед сражением монголы надевали особо прочное китайское бельё из специального грубого шёлка. Если стрела и пробивала доспех, то застревала в белье, которое не рвалось, а втягивалось в рану вместе с её наконечником. После чего стрела легко извлекалась из тела вместе с шёлковой тканью. Раненых не оставляли на произвол судьбы — в монгольской армии были даже хирурги, по преимуществу китайцы. 

 

Զգացող «զրահ» հագնված թեթև հեծյալը մարտում ակտիվ և անկախ դեր ուներ:  Նա հետախուզություն անցկացրեց մարտում, ծածկեց հիմնական ուժերը և իրականացրեց հիմնական գործադուլի նախապատրաստումը:  Նրա ակտիվ շարունակական շարժումները և գրոհները ծանր հեծյալի հետ միասին կոչվում էին «մոնղոլական լավա»:  Ծանր հեծելազորային զանգվածները արագ և գաղտնի կերպով հասցվեցին թշնամու թույլ տեղերին կամ մարտական ​​տարածքներին, որոնք առավելագույնն էին ձեռնտու հիմնական հարվածը հասցնելու համար:  Նման յուրօրինակ «խոյ» գործառույթը դրված էր մոնղոլական ծանր հեծելազորի վրա, կաշվից շղթայված և 20-ականներից սկսած:  XIII դ  և պողպատե զրահ:  Այս հեծելազորը, բացի հարվածող ուժից, ուներ նաև բարձր մանևրելիություն:  Նման մարտավարության շնորհիվ մոնղոլներն առավելություն ունեցան նույնիսկ եվրոպական ասպետական ​​հեծելազորայինի նկատմամբ, որը հայտնի էր իր հզոր հարվածային ուժով և միայնակ մարտական ​​արվեստով, բայց դա չափազանց դանդաղ էր:  Theակատամարտի ընթացքում թիմերին տրվեց ղեկավարի կրծքանշան (դրոշ):  Գիշերային մարտերում նրանք փոխարինվեցին գունավոր լույսերով:  Մոնղոլ մարտիկները հարձակման են ենթարկվել վայրի, պիրսինգով գոռալով: 

 Լույսի հեծելազորի հիմնական զենքը բարդ աղեղն էր:  Նման աղեղներն ունեին մեծ տիրույթ և թափանցիկ ուժ:  Նետից նետերը սովորաբար թռնում էին 150 մետր, նետաձիգների մեծ մասը ուներ երկու աղեղ և երկու նետ:  Ռադիոները չափազանց սուր էին:  Մոնղոլները արհեստներ էին իրենց արտադրության մեջ:  Սովորելով նետաձգությունը երեք տարեկանից ՝ մոնղոլը հիանալի հրաձիգ էր:  Դե գնդակահարվել է աղեղից և կնոջից:  Սա անհրաժեշտ էր ինքնապաշտպանության համար, քանի որ կանայք չէին մասնակցում ռազմական գործողություններին:  Բայց եթե տղամարդկանց բացակայության պայմաններում հարձակվել էին մոնղոլական ճամբարի վրա, կանայք զենք էին վերցնում: 

 Ծանր հեծելազորի հեծյալը կաշվե զրահի կողմից պաշտպանված էր ցանված ցլից մաշկից, որոնք հաճախ ոչ պակաս դիմացկուն էին, քան պողպատե զրահը, և մարտիկին պաշտպանում էր ոչ միայն նետերից, այլև թուրերի հարվածներից:  Նրանցից առաջ, ճակատամարտից առաջ, մոնղոլները հատուկ կոպիտ մետաքսից հագնում էին հատկապես ամուր չինական սպիտակեղեն:  Եթե ​​սլաքը ծակեց զրահը, ապա այն խրված էր լվացքի մեջ, որը չէր պոկել, բայց իր ծայրով քաշվում էր վերքի մեջ:  Դրանից հետո սլաքը հեշտությամբ հանվեց մարմնից `մետաքսե գործվածքների հետ միասին:  Վիրավորներին իրենց սարքերին չէին մնացել. Մոնղոլական բանակում նույնիսկ վիրաբույժներ կային, հիմնականում չինացիներ: 

 

После завоевания Хорезма монголы стали использовать и чешуйчатые кольчуги. Голову всадника защищал лёгкий кожаный шлем с прочным назатыльником. С 30-х гг. XIII в. стали использовать и железные шлемы. На лошадях тяжёлой конницы также имелся защитный панцирь из толстой лакированной кожи. Главным наступательным оружием тяжёлых кавалеристов были кривые сабли и пики. Кроме того, у каждого имелась боевая секира или железная палица, которая подвешивалась к поясу или к седлу. Итальянский путешественник Марко Поло, проживший много лет в Монголии и Китае, рассказывал: «Вооружение монголов превосходно: луки и стрелы, щиты и мечи; они самые лучшие лучники из всех народов». В рукопашном бою монголы стаскивали вражеских всадников с коней прикреплёнными к пикам и дротикам крючьями. Для этого же использовались и арканы из конского волоса, которые набрасывались на неприятеля с расстояния. 

В своём снаряжении каждый воин обязан был иметь пилку для заточки стрел, шило, иголки, нитки, глиняный сосуд для варки пищи и «бор-тохо» — кожаный сосуд ёмкостью около 2 л для кумыса, молока или воды. В двух небольших далингах (седельные сумки) хранились смена одежды и неприкосновенный запас продуктов, состоявший из сушёного мяса и сухого молока. Если этих запасов не хватало, то воин рассекал вену своей лошади и пил её горячую кровь, после чего перевязывал рану нитью из жил животных. В рацион воина входили также лепёшки, широко употреблялась конина. 

Снаряжённая и организованная таким образом монгольская армия была самой выносливой и дисциплинированной в тогдашнем мире. Её численность постоянно колебалась и не поддаётся точной оценке. Персидские и китайские авторы, а также русские летописцы чрезвычайно её завышают. По подсчётам исследователей, максимальная численность войска монголов во время самых активных завоеваний Чингисхана составляла не более 250 тыс. человек. К моменту его смерти в рядах армии находилось около 130 тыс. 

Каждый конный воин вёл от одного до четырёх запасных коней, чтобы иметь возможность в походе менять лошадей, что значительно увеличивало длину и скорость переходов, сокращало нужду в привалах. Скорость передвижений монгольских войск была изумительна. Непрерывный поход в 10—15 суток без дневных остановок считался нормальным. Во время Венгерской кампании 1241 г. любимец Чингисхана, один из его выдающихся полководцев Субэдей, прошёл со своей армией 47 5 км менее чем за трое суток. 

 

Խորեզմի նվաճումից հետո մոնղոլները սկսեցին օգտագործել թեփուկային շղթայի փոստը:  Հեծանվորդի գլուխը պաշտպանված էր թեթև կաշվե սաղավարտից, ամուր գլխաշորով:  30-ականներից ի վեր:  XIII դ  սկսեցին օգտագործել երկաթե սաղավարտներ:  Ծանր հեծյալ ձիերն ունեին նաև հաստ արտոնագրված կաշվի պաշտպանիչ ծածկ:  Ծանր հեծելազորների հիմնական հարձակողական զենքերը ծուռ սաբերն ու գագաթներն էին:  Բացի այդ, յուրաքանչյուրն ուներ մարտական ​​բևեռի կացին կամ երկաթյա ակումբ, որը կասեցված էր գոտուց կամ թամբից:  Իտալացի ճանապարհորդ Մարկո Պոլոն, որը երկար տարիներ ապրում էր Մոնղոլիայում և Չինաստանում, ասաց. «Մոնղոլների սպառազինությունը գերազանց է. Աղեղներ և նետեր, վահան և թուրեր.  նրանք բոլոր ազգերի լավագույն նետաձիգներն են »:  Ձեռք բերելով ձեռք բերված մարտում մոնղոլները թշնամու հեծյալներին քաշում էին ձիերով, որոնք կցված էին գագաթներով, իսկ նետաձիգներով կեռներով:  Դրա համար օգտագործվել է ձիարշավարան, որը հեռվից թև էր բարձրացնում թշնամուն: 

 Իր սարքավորումներով յուրաքանչյուր մարտիկ պետք է ունենար նետերի սրել, օղի, ասեղներ, թելեր, կերակրատեսակների պատրաստման ամանեղենային պահարան և «բոր—տոու».  Երկու փոքր ելք (զամբյուղներ) պարունակում էին հագուստի փոփոխություն և անձեռնմխելի սննդամթերք, որը բաղկացած էր չորացրած միսից և կաթի փոշուց:  Եթե ​​այդ պարագաները չբավարարեին, ապա մարտիկը կտրում էր իր ձիու երակը և խմում դրա տաք արյունը, իսկ հետո վերքը կապում էր կենդանու երակներից թելով:  Զինվորի դիետան ներառում էր նաև տորթեր, լայնորեն օգտագործվում էր ձիու միսը: 

 Այս եղանակով հագեցած և կազմակերպված ՝ մոնղոլական բանակը այդ ժամանակաշրջանում ամենահզոր և կարգապահն էր:  Դրա քանակը անընդհատ տատանվել է և ճշգրիտ չի կարելի գնահատել:  Պարսիկ և չինացի հեղինակները, ինչպես նաև ռուս քրոնիկոնները չափազանց գերագնահատում են այն:  Ըստ հետազոտողների, մոնղոլական զորքերի առավելագույն քանակը Գենգիշ խանի ամենաակտիվ նվաճումների ժամանակ կազմում էր ոչ ավելի, քան 250 հազար մարդ:  Նրա մահվան պահին մոտ 130 հազարը բանակում էին 

 Ձիասպորտի յուրաքանչյուր մարտիկ առաջնորդում էր մեկից չորս պահեստային ձիեր, որպեսզի կարողանան արշավանքի ընթացքում ձիեր փոխել, ինչը զգալիորեն մեծացրեց անցումների երկարությունն ու արագությունը, նվազեցրեց դադարների անհրաժեշտությունը:  Մոնղոլական զորքերի շարժման արագությունը զարմանալի էր:  10-15 օրվա անընդմեջ բարձրացումը առանց ցերեկային կանգառների համար նորմալ համարվեց:  1241-ի հունգարական արշավի ընթացքում Գենգիս խանի ֆավորիտը, նրա վաստակավոր հրամանատարներից մեկը ՝ Սուբայդեյը, իր բանակի հետ ճանապարհորդեց 47 5 կմ—ով ՝ երեք օրվա պակաս ժամանակահատվածում: 

 

Роль артиллерии в монгольской армии играли метательные орудия. До Китайского похода 1211 —1215 гг. число таких машин у монголов было незначительно и они были далеки от совершенства. После победы над Северным Китаем в составе монгольской армии появилась вспомогательная дивизия из китайцев, обслуживавших разнообразные тяжёлые боевые машины, употреблявшиеся при осадах. Это были огнемёты и катапульты, метавшие в осаждённые города горящую нефть и снаряды, представлявшие собой камни или деревянные чурбаны. Последние для увеличения веса пропитывали водой. 

При осадах монголы прибегали также к строительству укреплений и минированию стен крепостей при помощи пороха. Для этого также использовались китайские специалисты. Во время штурмов монголы нередко гнали перед собой в виде живого щита пленных. В армию мобилизовались также представители завоёванных народов, которых обычно использовали на самых опасных участках. Таким образом, монгольское наступление представляло собой лавину, увеличивающуюся в размерах по мере продвижения армии. Например, около двух третей войска внука Чингисхана хана Вату (Батыя) составляли тюркские племена, кочевавшие к востоку от Волги. Свидетельство об этом оставил западноевропейский автор XIII в. монах Юлиан: «Во всех завоёванных царствах они без промедления убивают князей и вельмож, которые внушают опасения, что когда-нибудь могут оказать какое-либо сопротивление. Годных для битвы воинов и поселян они, вооруживши, посылают против воли в бой вперёд себя». 

В сражении в открытом поле монголы чаще всего придерживались двух способов: они либо старались напасть на неприятеля врасплох, нанося удар силами сразу нескольких армий, либо, если нельзя было рассчитывать на внезапность, обходили один из флангов неприятеля. Такой манёвр назывался «тулугма». Но существовали и другие оперативные приёмы. Например, притворное бегство: армия стремительно исчезала с глаз противника, причём конники рассеивались в разные стороны. У врагов создавалась иллюзия быстрой и лёгкой победы. Они ослабляли бдительность, но в этот момент монголы садились на свежих коней и мгновенно возвращались, возникнув со всех сторон, как будто из-под земли. 

 

Մոնղոլական բանակում հրետանային դերը խաղացել է զենքերը նետելու միջոցով:  1211-1215 թվականների չինական քարոզչությունից առաջ:  մոնղոլների շրջանում նման մեքենաների քանակը աննշան էր, և դրանք հեռու էին կատարյալից:  Հյուսիսային Չինաստանի նկատմամբ տարած հաղթանակից հետո մոնղոլական բանակում հայտնվեց չինացիների օժանդակ բաժին ՝ սպասարկելով պաշարման մեջ օգտագործված մի շարք ծանր ռազմական տրանսպորտային միջոցներ:  Սրանք բոցավառող սարքեր և քարաձիգեր էին, որոնք վառվող յուղ և կճեպներ էին նետում պաշարված քաղաքներում, որոնք քարեր էին կամ փայտե բլոկներ:  Վերջիններս քաշով ավելացնելու համար ջրով էին ներծծվել: 

 Պաշարման ընթացքում մոնղոլները դիմել են նաև ամրոցների կառուցմանը և ամրոցային պատերի զամբյուղով ականապատման աշխատանքներին:  Դրա համար օգտագործվել են նաև չինացի մասնագետներ:  Հարձակման ընթացքում մոնղոլները հաճախ բանտարկյալներ էին քշում իրենց առջև ՝ մարդու վահանի տեսքով:  Բանակում մոբիլիզացվել են նաև նվաճված ժողովուրդների ներկայացուցիչները, որոնք սովորաբար օգտագործվում էին ամենավտանգավոր տարածքներում:  Այսպիսով, մոնղոլական հարձակողական գործողությունը ավալանշ էր, որը մեծանում էր չափերով, երբ բանակն առաջ էր մղում:  Օրինակ ՝ Գենղիս խանի թոռան խան Վաթուի (Բաթու) զորքերի մոտ երկու երրորդը թյուրքական ցեղեր էին, որոնք շրջում էին Վոլգայի արևելք:  Դրա վկայությունը թողել է 13-րդ դարի արևմտաեվրոպական հեղինակը:  վանական Julուլիան. «Բոլոր նվաճված թագավորություններում նրանք անմիջապես սպանում են իշխաններին և ազնվականներին, որոնք վախ են ներշնչում, որ մի օր նրանք կարող են ինչ—որ դիմադրություն ցույց տալ:  Դրանք հարմար են զինվորների և գյուղացիների ճակատամարտի համար, զինվելով ՝ իրենք իրենց առաջ են քաշում կամքի դեմ դեպի մարտ »: 

 Բաց դաշտում տեղի ունեցած մարտում մոնղոլները ամենից հաճախ հետևում էին երկու մեթոդի. Նրանք կամ փորձում էին անակնկալ կերպով հարձակվել թշնամու վրա ՝ միանգամից մի քանի բանակների ուժերով հարվածելով, կամ, եթե անհնար էր անակնկալ համարել, նրանք շրջանցեցին թշնամու եզրերից մեկը:  Նման զորավարժությունը կոչվում էր «տուլուգա»:  Բայց կային գործառնական այլ տեխնիկա:  Օրինակ ՝ թռիչքային թռիչք. Բանակը արագորեն անհետացավ թշնամու աչքից, իսկ ձիավորները տարբեր ուղղություններով ցրվեցին:  Թշնամիները ստեղծեցին արագ և հեշտ հաղթանակի պատրանք:  Նրանք թուլացրեցին զգոնությունը, բայց այդ պահին մոնղոլները բարձրացրեցին իրենց թարմ ձիերը և անմիջապես վերադարձան ՝ հայտնվելով բոլոր կողմերից, կարծես գետնից: 

 

Особую роль у монголов играла тайная разведка, изучавшая до мельчайших подробностей местность и будущий театр военных действий, вооружение, организацию, тактику и даже настроение в неприятельской армии. Благодаря такой разведке в ходе войны против циньского Китая монгольские военачальники знали местную географию лучше, чем их противники, действовавшие у себя дома. Во время Европейского похода Бату монголы изумляли поляков, немцев и венгров своим знанием европейских условий, в то время как европейцы не имели никакого представления о монголах. Кроме того, монгольские шпионы выявляли недовольных, склоняли их к измене, вселяли взаимное недоверие среди союзников. Тайная разведка продолжалась и в течение войны, для чего привлекались многочисленные лазутчики. Роль последних часто исполняли торговцы, которых при вступлении армии в неприятельскую страну направляли с запасом товаров для установления контактов с местным населением. Была отлично налажена не только военная, но и хозяйственная разведка. Без сбора сведений о наличии пастбищ и их состоянии считалось немыслимым приступать к операции. 

Таким образом, нужно констатировать, что походы монголов были не хаотическим переселением кочевников, а строго продуманными масштабными военно-колонизационными кампаниями. 

 

Մոնղոլները առանձնահատուկ դեր խաղացին թաքնված հետախուզության մեջ ՝ ամենափոքր մանրամասնորեն ուսումնասիրելով թշնամու բանակում տեղանքի և ապագա պատերազմի, զենքի, կազմակերպման, մարտավարությունը և նույնիսկ տրամադրությունը:  Նման հետախուզության շնորհիվ, Չինաստանի inին դեմ պատերազմի ժամանակ մոնղոլական հրամանատարներն ավելի լավ գիտեին տեղական աշխարհագրությունը, քան իրենց ընդդիմախոսներն էին գործում տանը:  Բաթուի եվրոպական արշավի ընթացքում մոնղոլները զարմացրեցին լեհերին, գերմանացիներին և հունգարացիներին ՝ եվրոպական պայմանների մասին իրենց իմացությամբ, մինչդեռ եվրոպացիները գաղափար չունեին մոնղոլների մասին:  Բացի այդ, մոնղոլական լրտեսները բացահայտեցին դժգոհությունը, համոզեցին նրանց դավաճանության մեջ, դաշնակիցների միջև փոխադարձ անվստահություն սերմանեցին:  Պատերազմի ընթացքում շարունակվեց գաղտնի հետախուզությունը, որի համար ներգրավվեցին բազմաթիվ սկաուտներ:  Վերջինիս դերը հաճախ խաղում էին առևտրականները, որոնք, երբ բանակը մտնում էր թշնամու երկիր, ապրանքային պաշարներով ուղարկվում էին տեղական բնակչության հետ կապեր հաստատելու համար:  Ոչ միայն ռազմական, ա

Մի կտավի պատմություն

Հին իրի կարճ պատմություն։

Իմ նախնիների պատմությունը

Ես հարցազրույց վերցրեցի պապիկիցս։ Պապիկս ինձ պատմեցին իմ նախնիների պատմությունը։ Նա պատմում է, որ իրենց նախնիները գաղթել են Արևմտյան Հայաստանից և եկել Արևելյան Հայաստան՝ Այգեշատ գյուղ: Պապիկիս հայրը 3 տարեկան է եղել, որ նրանք Սուրմալու Գավառից եկել են Արևելյան Հայաստան: Պապս ծնվել է Այգեշատ գյուղում:  Պապիկիս հայրը 3 տարեկան է եղել, որ նրա հայրը մահացել է: Նրան պահել է իր հորեղբայրը, իսկ դրանից հետո շատ դժվարությամբ բերել է Հոկտեմբերյանի շրջանի գյուղ Ղուզգիդա, որը ներկայիս  Արմավիրի մարզի Այգեշատ գյուղն է: Պապիկիս հայրը գնում է բանակ և այդ ընթացքում  մասնակցում է Հայրենական մեծ պատերազմին: Պատերազմը վերջանալուց հետո վերադարձել է գյուղ, ծանոթացել Արևմտյան Հայաստանից գաղթած Քնարիկի հետ: Դրանից հետո նրանք ամուսնանում են և ունենում  5 զավակ, որոնցից մեկը պապիկս է եղել: Այդ տունը որտեղ ապրել են պապիկիս ծնողները մնացել է պապիկիս ամենափոքր եղբորը։

Այս նկարում պապաիկիս ծնողներնն են մայրը ՝ Քնարիկը և հայրը ՝ Հարություն։

ԱՆԻ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԱՆԿՈՒՄ

Իմ նկարները

Բագրատունիների թագավորություն

Բագրատունիների թագավորություն /885-1045թթ./Հայոց պատմություն ,7-րդ դասարանի դասագիրք, էջ 78-85, համացանց/

• Գրավոր ներկայացրու Հայաստանի անկախության վերականգնման ընթացքի մասին:
  VIII դարի և IX դարի երկրորդ կեսին Հայաստանի անկախության վերականգման համար կային նպաստավոր պայմաններ: Թուլացել էր Արաբական խալիֆայությունը, նրա հակառակորդ Բյուզանդիան ամեն կերպ խրախուսու էր Հայաստանի անջատողական քայլերը: Անկախությունը վերականգնելու հարցում միակամ էին հայ հասարակության բոլոր խավերը: Այդ գործում մեծ հետաքրքրություն հանդես բերեց և ջանքեր գործադրեց Հայ եկեղեցին: 869թ. հայոց կաթողիկոս Զաքարիա Ձագեցու նախաձեռնությամբ հրվիրվեց հայ իշխանների հատուկ ժողով: Այն որոշեց Աշոտ Բագրատունուն հռչակել արքա և Հայաստանը թագավորություն ճանաչելու նպատակով դիմել Խալիֆայությանը:
• Թվարկիր  Բագրատունյաց Հայաստանի անկախության համար նպաստավոր պայմանները:
  Արշակունյաց տոհմի թագավորության անկումից հետո հաջորդում է Բագրատունիների տոհմը որը, աստիճանաբար հզորանալով պայքարից դուրս է մղում իր ոխերիմ թշնամի-հակառակորդներին՝ Մամիկոնյաններին և Կամսարականներին, ովքեր 7-8-րդ դարերում Հայաստանում շարունակ ապստամբություններ էին կազմակերպում արաբական տիրակալության դեմ: Բագրատունիները, հատկապես Աշոտ Մսակեր իշխանը, բավականին ընդարձակեցին իրենց տերության սահմանները Այրարատում և դառնալով ամենաազդեցիկ ու ամենահզոր տոհմը Հայաստանում։
  Բագրատունիների ծագման մասին պատմաբանները միակարծիք չեն: Իրարամերժ տեսակետները Բագրատունիներին տալիս են հայկական, եբրայական, երբեմն՝ պարսկական ծագում:
  Թյուրիմացությունը գալիս է Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունից», համաձայն որի՝ Բագրատունիները սերում են հրեա Շամբատից, որի հայորդներից Շամբատ-Բագրատին հայոց թագավոր Վաղարշակը տվել է թագադիր ասպետի պաշտոն, նշանակել Հայաստանի արևմտյան կողմի իշխան և տոհմը նրա անունով կոչել Բագրատունի։ Սակայն այս դեպքում պատմիչի մատյանին վստահել չի կարելի: Նախ՝ մեզ հասած նրա ամենահին մատյանը թվագրվում է IX դարով՝ պատմիչի մահից գրեթե կես հազարամյակ անց, և վստահ չենք, թե այն չի խմբագրվել:
• Պատմիր Բագրատունիների  ծագումնաբանության մասին: Ներկայացրու դրոշի, զինանշանի պատմությունը:
  Բագրատունիների ծագումնաբանական արմատները հասնում են Արատտապետության և Վանի թագավորության ժամանակներում գոյություն ունեցած Բագադատա, Բագա, Բագարնա կամ Բագավանդա անունները կրած տոհմերը և Բագբատու, Բագբաշտուկամ Բագմաշտու ցեղանունն ու դիցանունը, որոնք ծագում են հնդեվրոպական-արիական բագարմատից։
  Բագրատունյաց նախարարական ապա արքայական տոհմի անունը կապված է նաև Մեծ Հայքի Բագրևանդ կամ Բագրավանդանե գավառի անվան հետ։ Ըստ Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմության», Բագրատունիները, սերում են հրեա Շամբատից, որի շառավիղներից Շամբատ Բագրատին Հայոց ավանդական թագավոր Վաղարշակը տվել է թագադիր և ասպետի պաշտոն. նշանակել Հայաստանի արևմտյան կողմի կուսակալ և տոհմը կոչել նրա անունով՝ Բագրատունի։
• Գրավոր ներկայացրու 9-րդ դարի երկրորդ կեսից 10-րդ դարի երկրորդ կեսի իրադարձությունների ժամանակագրությունը:
  9-րդ դարում, այս հզոր իշխանական տոհմերի դաշինքը Հայաստանում անվանական դարձրեց արաբական տիրապետությունն ու Աշոտ Ա Բագրատունին 869 թվականին հռչակվեց հայոց թագավոր՝ (869-890) հիմք դնելով Բագրատունիների արքայական հարստությանը (869-1045): Նրա թագավորությունը Արաբական խալիֆայությունն ու Բյուզանդիան ճանաչեցին 885 թվականին: Հատկանշական է Բյուզանդիայի Վասիլ Ա հայազգի կայսեր դիվանագիտական նուրբ խաղը: Վասիլը հաստատվելով բյուզանդական գահին՝ իրեն Արշակունի հռչակեց և Աշոտ Ա թագ խնդրեց, ինչպես կարգն էր վաղ միջնադարում, երբ Բագրատունի ասպետները թագադրում էին Արշակունիներին:
• Համեմատել Աշոտ Առաջինի և Սմբատ Առաջինի ներքին , արտաքին քաղաքականություն։

Աշոտ Առաջին9-րդ դարում, այս հզոր իշխանական տոհմերի դաշինքը Հայաստանում անվանական դարձրեց արաբական տիրապետությունն ու Աշոտ Ա Բագրատունին 869 թվականին հռչակվեց հայոց թագավոր՝ (869-890) հիմք դնելով Բագրատունիների արքայական հարստությանը (869-1045): Նրա թագավորությունը Արաբական խալիֆայությունն ու Բյուզանդիան ճանաչեցին 885 թվականին: Հատկանշական է Բյուզանդիայի Վասիլ Ա հայազգի կայսեր դիվանագիտական նուրբ խաղը: Վասիլը հաստատվելով բյուզանդական գահին՝ իրեն Արշակունի հռչակեց և Աշոտ Ա թագ խնդրեց, ինչպես կարգն էր վաղ միջնադարում, երբ Բագրատունի ասպետները թագադրում էին Արշակունիներին:,

Սմբատ Առաջինի

Միակ հիշատակումը Սմբատ Ա-ի մասին վերագրվում է 314 թվականին՝ Տրդատ Մեծ թագավորի օրոք (287-330), երբ իրեն տրվում է թագադիր ասպետի կոչում։ Ըստ պատմահայր Մովսես Խորոնացու, նա ուներ հրեական ծագում։ Բյուզանդական կայսր, ծագումով հայազգի Կոստանդին Ծիրանածինր իր ծագումը հասցնում է հրեական արքաներին՝ իրեն համարելով Դավիթ և Սողոմոն թագավորների ժառանգ։

892թ․ Սմբատը գրավեց Հայաստանում արաբների վերջին հենակետը ՝ Դվինը, ձերբակալեց արաբ ամիրաններին և շղթայական ուղարկեց Կոստանդուպոլիս:Սմբատն ավարտեց հայկական հողերի միավորման գործը,թագավորությանը միացրեց,Տայք,Տարոն,Աղձնիք,Բարձր Հայք նահանգները,Գուգարքի և Ջավախքի գավառը:Սմբատի օրոք Հայաստանի սահմանները հասան մինչև արևելքում Ատրպատական,արևմուտքում Եփրատ, հյուսիսում-Վիրք, Հարավում Տավրոսի լեռներ:893թ Սմբատը բարեկամության և առևտրի պայմանագիր կնքեց Բյուզանդիայի հետ:Նույն թվականին Դվինում տեղի ուղեցավ ուժեղ երկրաշարժ և զոհվեցին շատերը: Սաջյան տոհմի առաջնորդ ամիրան ներխուճեց Հայաստան գրավեց Դվինը,Նախճավանը:Հայոց զորքերը տարան փայլուն հաղթանակ և արաբներին վտարեցին Հայաստանից:

Ամիրա Յուսուֆը պարտության մատնվելով, որոշեց օգտվել հայ կուսակալների միջև ծագած անհարթությունները։ X դ. սկզբին Վասպուրականի Արծրունի
և Սյունիքի Սյունի նախարարական տների միջև վեճ էր ծագել Նախճավան գավառի պատկանելության
շուրջ։ Սմբատն այդ վեճը լուծեց հօգուտ Սյունյաց նախարարների.Նախճավանը հանձնվեց Սյունիքին։ Օգտվելով առիթից՝ 908 թ. Յուսուֆը թագ ուղարկեց դժգոհ Գագիկ Արծրունուն և նրան ճանաչեց
Հայաստանի թագավոր։ Շուտով Յուսուֆը Գագիկի հետ ներխուժեց Հայաստանի կենտրոնական գավառներ ։ Տեղի ունեցած ճակատամարտում Սմբատի բանակն անհաջողություն կրեց։
Հայոց թագավորը ստիպված փակվեց Կապույտ բերդում։ Համառ պաշտպանությունից հետո հայերի ուժերը սպառվեցին. Սմբատը ստիպված եղավ դադարեցնել դիմադրությունը։ Հակաարաբական
պայքարը շարունակեց Նախճավանի Երնջակ բերդի կայազորը։ Յուսուֆը Հայոց թագավորին բերեց
Երնջակի պարիսպների մոտ և պահանջեց հրամայել զենքը վայր դնել ու հանձնվել։ Բայց քաջարի
արքան պաշտպաններին կոչ արեց շարունակելու դիմադրությունը ։ Գազազած Յուսուֆը Սմբատին
մահապատժի ենթարկեց և նրա մարմինը խաչեց Դվինի դարպասներին ։ Երկրի վրա կախվեց պետականությունը կորցնելու լուրջ վտանգ։ Ուներ մեկ որդի՝ Բագարատ Ա ։

Արքայացանկ

1. 1. Աշոտ Ա  885-890
   2. Սմբատ Ա 890-914
   3. Աշոտ Բ Երկաթ 914-928
   4. Աբաս 928-953
   5. Աշոտ Գ Ողորմած953-977
   6. Սմբատ Բ Տիեզերակալ 977-990
   7.  Գագիկ Ա 990-1020
   8.  Հովհաննես-Սմբատ 1020-1041
   9.  Գագիկ Բ 1042-1045

«Երևան քաղաքի գույնները»

Երևանը իմ ամենասիրելի քաղաքն է քանի որ ես այստեղ եմ ծնվել և այստեղ մեծացել: Երևանը ինձ համար ամենագույներով լի քաղաքն է: Երևանը ունի շատ ու շատ գույներ: Այդ գույները երևում են հատկապես այն ժամանակ երբ նկարում ես թղթի կամ կտավի վրա: Երեկոյան ժամերին շատ գեղեցիկ գույներով են լցվում այգիները, բայց ամենից գեղեցիկը դա Հրապարակն է: Երբ երեկոյան ժամերին վառվում են շատրվաների լույսերը, Հրապարակում շատ գեցեցիկ է: Շատ մարդիկ ուրիշ երկրներից գալիս են տեսնելու մեր Երևանի գույնները: Գույներով լի էր այս տարի նաև Հյուսիսային պողոտան, քանի որ այնտեղ կային տարբեր գույներով և պատկերներով պատրաստված տոնածառեր: Այս ամանորին էլի ու էլի գույներով լի էր մեր Հրապարակը: Մեր քաղաքում ամեն ինչ շատ գույներ է պարունակում:

This slideshow requires JavaScript.

Մարտի 2-8, հեռավար ուսուցում

Առաաջադրանք

• Սահմանել վիրուս, համաճարակ հասկացությունների սահմանումը:

Վիրուսը ոչ բջջային կառուցվածք ունեցող հարուցիչ է, որը բազմանում է միայն կենդանի բջջիջների ներսում։ Վիրուսները վարակում են կյանքի բոլոր բջջային ձևերը՝ կենդանիներից ու բույսերից մինչև բակտերիաներ և արքեաներ։

Համաճարակը միատեսակ վարակիչ հիվանդությունների իրար հաջորդող պրոցես է, որն արտահայտվում է որևէ կոլեկտիվում, բնակավայրում, շրջանում կամ երկրում դրանց նշանակալի տարածմամբ։

• Պատմել մարդկային պատմության ընթացքում ամենադաժան վիրուսների, համաճարակներից մեկի պատմությունը, նրա ծագումը, ընկալումը տվյալ դարաշրջանում, կանխարգելումը:

Ամեն հարյուր տարվա ընթացքում, ըստ երևույթին, կան մեծ համաճարակներ, 1720 թվականի ժանտախտը, 1820 թվականի խոլերայի համաճարակը և 1920-ի իսպանական գրիպը
. Վերոնշյալ պանդեմիան, կարծես, հետևում է նույն օրինագծին, ինչպիսին է Չինաստանում գործող վիրուսային համաճարակը:

Բայց պատմությունն իրոք կրկնվեց. Արդյո՞ք այդ վիրուսը դիտավորյալ տարածվեց կազմակերպության կողմից: Ստորև ես մի փոքր կգրեմ այս համաճարակաբանության պատմության մասին.

1720 թվական:
1720 թվականին տեղի ունեցավ բուբոնիկ ժանտախտի վերջին լայնածավալ համաճարակը, որը կոչվում է նաև Մարսելի մեծ ժանտախտ: Զեկույցները ցույց են տալիս, որ Մարսելում մանրեները սպանել են մոտ 100 000 մարդու:
Ենթադրվում է, որ մանրեները տարածվում են այս մանրէով վարակված ճանճերի միջոցով:

1820 թվական։
Խոլերայի համաճարակի առաջին գրառումները տեղի են ունեցել 1820 թվականին, որը տեղի է ունեցել Ասիայում ՝ Թաիլանդի, Ինդոնեզիայի և Ֆիլիպինների երկրներում: 1820 թվականին այս մանրէի պատճառով Ասիայում գրանցվել է ավելի քան 100,000 մահ: Ասում են, որ համաճարակը սկսվել է այն մարդկանց մոտ, ովքեր ջուր են խմում այդ մանրեներից վարակված լճերից:

1920 թվական։
Իսպանական գրիպը տեղի է ունեցել 100 տարի առաջ, երբ մարդիկ պայքարում էին H1N1 գրիպի վիրուսի հետ, որը ենթարկվեց գենետիկական մուտացիայի, որն այն դարձնում էր շատ ավելի վտանգավոր, քան սովորական վիրուսը: Այս վիրուսը վարակել է 500 միլիոն մարդու և սպանել է ավելի քան 100 միլիոն մարդու ամբողջ աշխարհում; այս համաճարակը պատմության մեջ ամենաահավորն էր:

• Ներկայիս էտապում , որպես 2020թ կորոնավիրուսի ականատես պատմիր այս երևույթի մասին, պատրաստիր ռադիոնյութ, կամ տեսաֆիլմ ՝ներառելով ընտանիքի անդամներին:

Ավելի ու ավելի շատ երկրներ փակում են իրենց սահմանները Չինաստանից ժամանելու համար `կանխելու նոր 2019-nCov կորոնավիրուսային արագ տարածումը:

Ռուսաստանի կառավարությունը ժամանակավորապես արգելել է առանց վիզայի տուրիստական ​​ուղևորություններ Ռուսաստանի և Չինաստանի միջև և Չինաստանի քաղաքացիների համար Ռուսաստան աշխատանքային վիզաների տրամադրումը: Վարչապետ Միխայիլ Միշուստինի տրամադրության տակ, որը հրապարակվել է կառավարության պաշտոնական կայքում, այս որոշումը բացատրվում է «պետության անվտանգության ապահովման, հանրային առողջության պաշտպանության և նոր կորոնավիրուսային վարակի տարածման նպատակներով»:

Երկուշաբթի կամ երեքշաբթի օրվանից սկսած, ռուսական ռազմական ինքնաթիռները կսկսեն դուրս հանել Ռուսաստանի այն քաղաքացիներին, ովքեր ցանկանում են լքել Ուհանը: Ավելի վաղ Ռուսաստանի Կառավարության փոխվարչապետ Տատյանա Գոլիկովան, որը ղեկավարում էր գործադիր շտաբը, ասել է, որ «Ուուհանում 300 ռուս կա, իսկ Հուբեյի նահանգում ՝ 341»:

Ռուսաստանի իշխանությունները նաև լուրջ սահմանափակումներ են կիրառել Չինաստան չվերթների նկատմամբ. Միայն Ռուսաստանի պետական ​​«Աէրոֆլոտ» -ը կպահպանի այս երկրի բոլոր պլանային չվերթները ռուսական ավիաընկերություններից: Չինական ավիաընկերությունները նույնպես կշարունակեն թռիչքների իրականացումը:

Ռուսաստանում գրանցվել է հիվանդության երկու դեպք ՝ Տրանս-Բայկալ երկրամասում և Տյումենի շրջանում, երկու դեպքն էլ Չինաստանի քաղաքացի են: Շաբաթ օրը Ռոսպոտրեբնադզորը հայտնեց, որ նրանք վարակիչ հիվանդությունների հիվանդանոցներում են, և նրանց վիճակը բավարար է:

Արգելքներ Չինաստան այցելուների համար
Ընդհանուր առմամբ, վիրուսը հայտնաբերվել է 23 երկրներում: Միացյալ Նահանգներում իշխանությունները հայտարարել են հանրային առողջության արտակարգ իրավիճակների մասին, ինչը բավականին հազվադեպ է: Դա ենթադրում է բոլոր այն օտարերկրյա քաղաքացիների մուտքի արգելում, որոնք վերջին երկու շաբաթվա ընթացքում մեկնել են Չինաստան:

Ռուսաստանը նախկինում փակել էր Չինաստանի հետ իր սահմանը, ինչպես նաև արգելում էր Չինաստանի քաղաքացիների մուտքը Մոնղոլիայի հետ սահմանին անցակետերի միջոցով: Նմանատիպ սահմանափակումներ են կիրառվել նաև Ավստրալիայում, Japanապոնիայում, Պակիստանում և Իտալիայում:

Քանի՞ մահացած է վիրուսից
Համաձայն ՉԺՀ-ի Առողջապահության պետական կոմիտեի վերջին տվյալների ՝ կորոնավիրուսով 2019-nCov- ով առաջացած թոքաբորբի դեպքերի ընդհանուր թիվը կազմել է 14.380 մարդ: Անցած օրվա ընթացքում հայտնաբերվել է 2590 նոր վարակ:

«Փետրվարի 1-ի կեսգիշերի դրությամբ […] 2 հազար 110 մարդ ծանր վիճակում է, 304-ը մահացել են, 328 մարդ դուրս է գրվել հիվանդանոցներից», — ասվում է հայտարարության մեջ:

ՄՌԿ-ից դուրս գրանցվել է վարակի մոտ 100 դեպք, այդ թվում ՝ Ռուսաստանում, Գերմանիայում, Բրիտանիայում և ԱՄՆ-ում:

Մինչդեռ Հուբեյի իշխանությունները երկարաձգեցին ամանորյա արձակուրդը մինչև փետրվարի 13-ը և հայտարարեցին, որ դադարեցնում են ամուսնության գրանցման արարողությունները, որպեսզի խուսափեն մարդաշատությունից:

Այս տարի Չինական Նոր տարվա սկիզբը եկավ հունվարի 24-ին: Ավելի վաղ, իշխանություններն արդեն երկարացրել էին արձակուրդային սեզոնը ՝ փորձելով կանխել այն մարդկանց զանգվածային շարժումը, ովքեր վերադառնում են աշխատանքի հարազատներին ավանդական ուղևորություններից հետո:

Ավելի շատ մարդիկ արդեն վարակված են նոր վիրուսով, քան SARS վիրուսի համաճարակի ժամանակ, որը 2003 թվականին ընդգրկել է ավելի քան 25 երկիր:

Այնուամենայնիվ, նոր վիրուսի հետ կապված մահացությունը շատ ավելի ցածր է, քան SARS- ի հետ:

Միևնույն ժամանակ, Հոնկոնգ համալսարանի համաճարակաբանները նշում են, որ դեպքերի փաստացի թիվը կարող է շատ ավելին լինել, քան պաշտոնական վիճակագրությունը: Ըստ նրանց, Վուհանում կարող է վարակվել ավելի քան 75 հազար մարդ վարակված այս վիրուսով, որը բռնկման էպիկենտրոնն է:

Հոնկոնգից հիվանդանոցները որոշեցին երկուշաբթի օրը հնգօրյա գործադուլ սկսել, քանի դեռ այդ ժամանակ տեղական իշխանությունները չեն փակելու սահմանը Չինաստանի հետ մայրցամաքով: Մինչ այժմ Հոնկոնգյան կառավարությունը հրաժարվել է ձեռնարկել նման միջոցառումներ `համաձայն ԱՀԿ առաջարկությունների:

Կորոնավիրուսային համաճարակը Չինաստանում արդեն հանգեցրել է երկրում տնտեսական աճի լուրջ դանդաղեցման:

15 միլիոն մարդ ունեցող արդյունաբերական նավահանգստային քաղաք Թայուանը նոր է հայտարարել, որ դադարեցնում է բոլոր ձեռնարկությունները, որոնք կենսական նշանակություն չունեն: Այնպիսի խոշոր քաղաքներում, ինչպիսիք են Շանհայը, Պեկինը, Շիջիժուանգը, փողոցներն ու պողոտաները դատարկ էին:

Այնպիսի զգացողություն կա, որ ամբողջ երկիրը մեկուսացման մեջ է: Միջազգային ավիաընկերությունները կրճատում են դեպի Չինաստան չվերթների քանակը կամ նույնիսկ դրանք չեղյալ հայտարարում, իսկ շատ երկրների իշխանությունները արգելում են Չինաստանի քաղաքացիների մուտքը:

Այնուամենայնիվ, մենք կարող ենք ասել, որ ինչ-որ իմաստով, այդ երկրները օրինակ են բերում հենց Չինաստանից, որը նախկինում հայտարարել էր Հուբեյի նահանգը մեկուսացնելու միջոցների մասին, որտեղ սկսվեց համաճարակը:

Չինացիներից շատերը ողջունում են իշխանությունների վճռական միջոցները ՝ հաշվի առնելով հանգամանքները:

Այնուամենայնիվ, սոցիալական ցանցերում կան մեղադրանքներ Ուուհան քաղաքի վարչակազմի դեմ, ինչը մեղադրվում է բռնկման վաղ փուլերում անբավարար արագ արձագանքի համար: Պարզվում է, որ նրանցից ոմանք նույնիսկ կանխել են տեղեկատվության տարածումը վիրուսի վարակի դեպքերի մասին:

Հայտնի է դարձել, որ բժիշկը, որը բժիշկների առաջին խմբերից մեկն էր, ով հաղորդեց համաճարակի սկիզբը դեկտեմբերին սոցիալական ցանցերում, այժմ ինքն ինքն է հիվանդացել: Սա ևս մեկ հաստատում էր այն մասին, թե որքան արագ է տարածվում այս վիրուսը:

Լի Վենլյան անունով այս բժիշկը սկզբում ձերբակալվել է տեղի ոստիկանության կողմից ՝ կեղծ լուրեր տարածելու և հասարակական կարգը խաթարելու համար, այն բանից հետո, երբ նա սոցիալական ցանցերում հաղորդել էր, որ հիվանդանոցում SARS- ով վարակված հիվանդները գտնվում են կարանտինում իր հիվանդանոցում: Փաստորեն, այս հիվանդները վարակվել էին նոր կորոնավիրուսով:

Չինաստանի Գերագույն դատարանը քննադատեց Վուհան քաղաքի քաղաքային ոստիկանությանը `այն տագնապը հնչեցրած բժիշկներին ոտնձգելու համար:

• Փորձիր կազմել դիագրամ .որ դարաշրջանում, որ համաճարակն էր առավել տարածված:
• Գտիր, ներկայացրու վիրուսների, համաճարակների մասին ֆիլմեր/«Մեկ ֆիլմի պատմություն»/, գրական ստեղծագործություն:
• Այս ամենը ուսումնասիրելուց հետո գրել “Վիրուսն ապագայում”ստեղծագործական աշխատանք, ձեր իմացած ծրագրերով պատկերել մի դրվագ.իրենց հագուստները, միջավայրը։

Օժանդակող գրականություն/ առաջադրանքները կատարելիս օգտվեք օտարալեզու աղբյուրներից, անպայման նշել աղբյուրը/:

Հետևյալ ստեղծագործությունների սյուժեում իրուսային վարակներն ունեն կարևոր նշանակություն.

• Կոձի Սուձուկի, «Զանգ»
• Ալբեր Քամյու,  «Ժանտախտը»
• Կիր Բուլիչյով, «Մանուշակագույն գունդ»
• Սթիվեն Քինգ, «Դիմակայություն»
• Մայքլ Քրայտոն, «Շտամ «Անդրոմեդա»»
• Ռիչարդ Մեթիսոն, «Ես լեգենդ եմ»

Լևոն Գ–ն կնոջ և երեխաների հետ (13-րդ դարի մանրանկար)

Հայկական Մշակույթը 5-9-րդ դարերում

1.Պատմել Մեսրոպ Մաշտոցի , նրա աշակերտների գործունեության մասին /գտնել հայ գրողներից ովքեր ստեղծագործություններ ունեն նվիրված Մեսրոպ Մաշտոցին/

431 թ. Մաշտոցի աշակերտներ Ղևոնդ Վանանդենցին, Կորյունը, Եզնիկ Կողբացին և Հովսեփ Պաղնացին Կոստանդնուպոլսից բերել են Աստվածաշնչի Յոթանասնից կոչվող հունարեն կանոնները և այլ գրականություն։ Սկիզբ է առել Աստվածաշնչի նախնական շտապ (փութանակի) կոչվող թարգմանության համեմատական խմբագրումը, չեղած հատվածների թարգմանումը, որով ստեղծվել է Աստվածաշնչի հայտնի Սահակ-Մեսրոպյան հայերեն թարգմանական բնագիրը։ Շարունակելով թարգմանական և խմբագրական աշխատանքը՝ Մաշտոցը և Սահակ Պարթևը կազմել են հայ եկեղեցու Պատարագամատույցի, Ծիսարանի («Մաշտոցի»), ժամագրքի նախնական տարբերակները։ Մաշտոցը գրել է քարոզներ, ճառեր, ուղերձներ, կազմել է հունական երկերի մի ժողովածու, որը հետո ինքը թարգմանել է հայերեն, ըստ որոշ տվյալների խմբագրել է Գրիգոր Լուսավորչի «Հաճախապատում» քարոզների ժողովածուն։

2.Համեմատել դպրոցների դերը , կարևորությունը 5-րդ դարում և արդի շրջանում :

5 դարում-5-րդ դարի հայոց դպրոցներում ուսուցանում էին` հայոց լեզուն, այն ժամանակվա համաժողովրդական լեզուն, որով գրվեցին և 5-6-րդ դարերի գրքերը և որը հետագայում գրաբար անվանվեց: Այնուհետև ուսուցանվում էր Ս. Գիրքը կամ «Գիտութիւն աստուծոյ», քերականությունը, որի ուսուցումը պատճառ դարձավ թարգմանելու Դիոնիս Թրակացու քերականությունը, որն եղավ նրա մի տեսակ հայացումը, հարմարեցումը հայերենի ուսուցման պահանջներին, դպրոցական նպատակներին, ապա ճարտասանությունը ինչպես վկայում է Կորյունը:

Երաժշտությունն էլ հայոց դպրոցի ամենասիրած ամենավաղ ժամանակներից սկսած առարկաներից մեկն է եղել:

5-6-րդ դարերի հայոց դպրոցներում բացի վերոհիշյալ առարկաներից ուսուցանում էին նաև Հաշիվ-համարողություն, պատմություն և հունարեն կամ պարսկերեն լեզուն:

21 դարում- 21-երորդ դարում ավելի բարձր և շատ գիտելիքներ կան։

3.Համեմատել 5-9-րդ դարերում հայտ պատմիչների թողած ժառանգության բովանդակությունը:

4.Համեմատել Անանիա Շիրակացու և Հովհան Գ Օձնեցու կյանքը, գործերը:

5.Գտնել արդի ժամանակաշրջանում 5-9-րդ դարերի հայկական մշակոիյթը ներկայացնող անհատների անուներով ինչ վայրեր, փողոցներ, կենտրոններ…….կան/ Նկարներով ներկայացնել, պատմել, դրանց մասին/:

6.Պատմել «Խաչքար» երևույթի մասին:

Աղբյուրները՝ Հայոց պատմություն ,7-րդ դաս. դասագիրք, էջ 63-74, համացանց

Բելառուս

Բելառուս՝ պաշտոնական անվանում Բելառուսի Հանրապետություն դեպի ծով ելք չունեցող պետություն Արևելյան Եվրոպայում։ Հյուսիս-արևելքում սահմանակից է Ռուսաստանին, հյուսիսում՝ Լիտվային և Լատվիային, հարավում՝ Ուկրաինային, արևմուտքում՝ Լեհաստանին։ Մայրաքաղաքը Մինսկն է, խոշոր քաղաքներն են՝ Բրեստ, Գրոդնո, Գոմել, Մոգիլյով և Վիտեբսկը։ Մինչև 1991 թվականը ԽՍՀՄ-ի կազմում էր։

Երկրի բնակչության մեծ մասն ապրում է խոշոր քաղաքներում: Բնակչության ավելի քան 80%-ը էթնիկ բելառուսներ են, ամենամեծ ազգային փոքրամասնություներն են ռուսները, լեհերը և ուկրաինացիները։ Պաշտոնական լեզուներն են բելառուսերենը և ռուսերենը։ Դավանանքային առումով մեծ մասը ուղղափառ քրիստոնյաներ են, Բելառուսի ուղղափառ եկեղեցու հետևորդներ, որը Ռուս ուղղափառ եկեղեցու իրավասության տակ է, իսկ երկրի արևմուտքում կա կաթոլիկ եկեղեցու փոքր համայնք։

Ռումինիա

Ռումինիա երկիր Արևելյան Եվրոպայում։ Ռումինիան գտնվում է Եվրոպայի հարավարևմտյան մասում՝ այն դեմոկրատական կիսանախագահական պետություն է։ Մայրաքաղաքը՝ Բուխարեստ։ Պետության անվանումը առաջացել է լատիներեն romanus բառից։

Հյուսիսում և արևելքում պետությունը սահմանակից է Ուկրաինային, հյուսիս-արևելքում Մոլդովային, հարավում Բուլղարիային, արևմուտքում Սերբիային և Հունգարիային, արևելքում Ռումինիան սահմանափակվում է Սև ծովով։ Ռումինիան գտնվում է հարավարևելյան Եվրոպայում, Սև ծովի ափին, Բուլղարիայի և Ուկրաինայի միջև։ Ռումինիայի կոորդինատներն են 46 00° հս.լ, 25 00° ար.լ։

10 հետաքրքիր փաստ վիկինգների մասին, որ չգիտեիր

 1  Վիկինգները եղջյուրավոր սաղավարտներ չեն կրել։ Ֆիլմերում, նկարներում հաճախ վիկինգներին պատկերում են եղջյուրներով սաղավարտներով։ Իրականում, սակայն, վիկինգների ժամանակաշրջանի նկարագրություներում նման բան չեք կարող գտնել։ Իսկ վիկինգների միակ սաղավարտը, որը հայտնաբերվել է պեղումների ժամանակ, եղջյուրներ իր վրա չի ունեցել։ Գեղանկարիչները սկսել են պատկերել եղջյուրներով սաղավարտները 19-րդ դարում՝ ոգեշնչվելով, թերևս, հին հունական ու հռոմեական քրոնիկներում հյուսիսային եվրոպացիների նկարագրություններից։ Իրականում, դեռ վիկինգների ապրած ժամանակաշրջանից առաջ նորվեգական ու գերմանական քրմերը ծիսական նպատակներով եղջյուրավոր սաղավարտներ են կրել։

 2  Վիկինգները հայտնի էին իրենց գերազանց հիգիենայով։ Թվում է, թե անընդհատ նավարկությունների մեջ լինելով ու թշնամիների հետ մարտնչելով՝ վիկինգները նույնիսկ ժամանակ չէին ունենա հետևելու իրենց հիգիենային, սակայն վիկինգների ապրած տարածքներում իրականացրած պեղումների արդյունքում կենդանիների ոսկորներից ու եղջյուրներից պատրաստված ածելիներ, ունելիներ, սանրեր ու ականջը մաքրելու հարմարանքներ են հայտնաբերվել։ Վիկինգները նաև լողանում էին առնվազն շաբաթական մեկ անգամ, ինչը շատ ավելի հաճախ էր, քան այդ ժամանակներում ապրող եվրոպացիների դեպքում։

 3  Վիկինգները հատուկ հեղուկ էին օգտագործում կրակ վառելու համար։ Վիկինգները ծառերի փայտից աբեթասունկ կոչվող սնկեր էին հավաքում ու այն մի քանի օր եփում մեզի մեջ։ Ստացված նյութը վիկինգներն իրենց հետ կարող էին տանել ամենուր և անհրաժեշտության դեպքում հեշտությամբ կրակ վառել։

 4  Վիկինգները մահացածներին թաղում էին նավերի մեջ։ Անկասկած, վիկինգները չափազանց շատ էին սիրում իրենց նավերը. այնքան շատ, որ դրա մեջ թաղվելը նրանց համար մեծ պատիվ էր։ Նորվեգական կրոնի համաձայն՝ քաջարի մարտիկները մահվանից հետո փառահեղ թագավորության մեջ էին մտնում, և կյանքի ընթացքում այն նավերը, որ նրանց լավ էին ծառայել, օգնում են նրանց հասնել վերջնական կետին։ Մարտիկների ու նշանավոր կանանց դիակները հաճախ նավերի մեջ էին դնում զենքերով, թանկարժեք առարկաներով ու երբեմն էլ նույնիսկ զոհաբերված ստրուկներով։

 5  Վիկինգներն ակտիվորեն զբաղվում էին ստրուկների վաճառքով։ Անգլոսաքսոնական, կելտական, սլավոնական բնակավայրեր ներխուժելով՝ վիկինգները գերեվարում էին ու ստրկացնում կանանց ու երիտասարդ տղամարդկանց, ում նրանք այնուհետև վաճառում էին եվրոպական ու մերձավորարևելյան ստրուկների շուկաներում։

 6  Վիկինգ կանայք ավելի շատ իրավունքներ ունեին, քան ժամանակաշրջանի մյուս կանայք։ Վիկինգ աղջիկներին ամուսնացնում էին 12 տարեկանից, և նրանք պետք է զբաղվեին տնային գործերով, մինչ իրենց տղամարդիկ դուրս կգային նավարկության։ Ինչևէ, իրենց ապրած ժամանակաշրջանում ապրող շատ կանաց հետ համեմատությամբ՝ նրանք որոշակի իրավունքներ ունեին. այսպես վիկինգ կանայք կարող էին ունեցվածք ժառանգել, ապահարզան պահանջել և ամուսնության խզումից հետո փոխհատուցում կամ օժիտ պահանջել։

 7  Վիկինգ տղամարդիկ զբաղվում էին գյուղատնտեսությամբ։ Հնարավոր է հիասթափեցնող լինի, սակայն շատ վիկինգ տղամարդիկ ոչ թե սուր, այլ գերանդի էին ճոճում։ Ճիշտ է, որ վիկինգները ծովահեններ էին, որ իրենց նավերից իջնելով՝ գյուղեր էին այրում, սակայն հիմնականում նրանք խաղաղ՝ գարի, ցորեն ու վարսակ էին ցանում, գոնե տարվա որոշակի ժամանակահատվածում։ Նրանք նաև խոշոր եղջերավոր անասուններ, այծեր, խոզեր ու ոչխարներ էին պահում իրենց փոքրիկ ֆերմաներում, որը բավականացնում էր ընտանիքը կերակրելու համար։

 8  Վիկինգները դահուկասահքով էին զբաղվում։ Սկանդինավցիները դահուկներով սահում էին դեռ 6000 տարի առաջ, չնայած հնարավոր է, որ հին ռուսներն ավելի վաղ են հայտագործել այն։ Ինչևէ, վիկինգների ժամանակաշրջանում դահուկներ էին օգտագործվում ինչպես որպես փոխադրամիջոց, այնպես էլ զուտ զվարճանալու համար։ Նրանք նույնիսկ դահուկասահքի աստված ունեին, ում Ուլր էին անվաննում։

 9  Վիկինգ տղամարդիկ նախընտրում էին շիկահեր լինել։ Մուգ մազերով վիկինգ տղամարդիկ մոխրաջրով օճառ էին օգտագործում՝ մազերի գույնը բացացնելու համար։ Պետք է նշել սակայն, որ սա ոչ միայն նրանց մազերն ավելի բաց էր դարձննում, այլև օգնում պայքարել ոջիլերի դեմ։

 10   Վիկինգներն իրականում երբեք էլ միասնական խումբ չեն եղել։ Վիկինգներն իրականում իրենք իրենց վիկինգներ որպես այդպիսին չէին կոչում։ Իրականում այս անունը կամ տերմինն օգտագործվում էր այն սկանդինավցիների մասին խոսելու համար, ովքեր ծովային արշավների էին դուրս գալիս։ Վիկինգների ժամանակաշրջանում մերօրյա Դանիայի, Նորվեգիայի ու Շվեդիայի տարածքում տոհմապետի կողմից գլխավորած  բազմաթիվ ցեղեր էին ապրում, որոնք հաճախ միմյանց դեմ էին կռվում, երբ նրանք զբաղված չէին օտար ափերն ավիրելով։

Գառնիից ոտքով Հավուց թառ

Այսօր` նոյեմբեի 9-ին ընկեր Ստելլան, ընկեր Տաթևը և ընկեր Հասմիկը  մեզ տարել էին ճամբորդության դեպի` Գառնիից հավուց թառ: Ես շատ լավ օր անցկացրեցի: Ինձ համար այս ճամբորդությունը ամենալավ ճամբորդություներից մեկն էր: Սկզբում մենք գնացինք Գառնու հեթանոսական տաճար և այնտեղ հանդիպեցինք այն երեխաներին ում հետ պետք էր այդ օրը անցկացնեինք: Մենք գնացինք տաճարը մտանք, նկարվեցինք, լսեցինք տաճարի պատմությունը շրջեցինք հաց կերանք և ոտքով շարժվեցինք դեպի Հավուց թառ բարձրացանք մի փոքր դժվարացանք բայց հետո արդեն հեշտացավ: մենք բարձրացանք և մտանք այդ հնավոճ եկեղեցին: Աղոթեցինք մոմ վառեցինք և այտեղ նորից հաց կերանք: Ուտելուց հետո մտանք եկեղեցի ելի մոմ վառեցինք, աղոթք արեցինք, երգեցինք կոմիտաս, նկարվեցինք, լսեցինք պատմությունը: Պատմությունից ես հիշում եմ, որ սկսվելա կառուցվել 11-րդ դարին և կառուցելը ավարտվելա 13-րդ դարին և երկրաշարժի ժամանակ դարձելա կիսաքանդ: Արդեն շարժվեցինք և ելի ու ելի շատ ուրախ տրամով: Հետ վորադառնալիս տղաները մեզ օգնեցին մի փոքրիկ բարձրունք իջնել, որովհետև այն ճիշտա փոքրեր, բայց չեինք կարողանում և մեկս միյուսին օգնելով իջանք: Ես շատ ուրախ եմ, որ կազմակերպեցին այսպիսի ճամբորդություն և ես գնացի:

«Հանրային աուդիտ».կրթական փոխանակումներ

Աուդիտը (հաշվեստուգում) կազմակերպության, համակարգի գործունեության, ծրագրի և արդյունքի անկախ գնահատման գործընթաց

Ուսումնասիրության մասնակիցները- 7-8-դ դասարանի սովորողներ

Ուսումնասիրության իրականացման ժամանակացույց- Նոյեմբերի 4-15

Ուսումնասիրության շրջանակը- Կրթական փոխանակումներ

Բովանդակությունը՝  «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր, հեղինակային մանկավարժության  30 տարի

Ուսումնասիրության աղբյուրները` mskh.am, կրթահամալիրի ենթակայքեր, կրթահամալիրի սովորողներ, դասավանդողներ

• Մասնախմբի նախագծերի հաշվետվություն
• Ուսումնական ճամփորդության կազմակերպման կարգ
• Կրթական փոխանակումների նախագծի մշակման և իրականացման կարգ

Մեթոդական բաժին

Վերոնշյալ խնդիրների լուծման և հետազոտության շրջանակներում սահմանված նպատակին
հասնելու համար կիրառվելու են քանակական հետազոտությունների հետևյալ մեթոդերը̀

• փաստաթղթերի վերլուծություն — կոնտենտ անալիզ
• քանակական հարցում

Աշխատանք խմբերում

Առաջին խումբ-Կրթական փոխանակումների քարտեզագրում /Աղբյուրները՝mskh.am, կրթահամալիրի ենթակայքեր, կրթահամալիրի սովորողներ, դասավանդողներ, Մասնախմբի նախագծերի հաշվետվություն/

Երկրորդ խումբ-Տաս նախագծերի ուսումնասիրություն, գնահատում որքանով են համապատասխանում Կրթական փոխանակումների նախագծի մշակման և իրականացման կարգին

Երրորդ խումբ-Հարցազրույցներ դասավանդողների, ծրագրի ղեկավարների հետ/

• Որոնք են կրթական փոխանակման երեք կարևոր բնորոշումները:
• Ներկայացնել, ձեր կարծիքով ,ամենահաջողված կրթական փոխանակման մասին:
• Ինչով են արդյունավետ կրթական փոխանակումները:

Չորրորդ խումբ-Կրթական փոխանակման իմ մասնակից լինելը

Արդյունքում կունենանք

Ֆոտոշարք, աուդիոնյութեր, տեսաֆիլմեր, պատումներ բլոգներում, քարտեզներ

Ճամբորդություն դեպի Գառնիից Հավուց Թառ

Մենք քանի որ պետք է գնայինք ճամբորդության դեպի՝ Գառնի որոշեցի գտնեմ տեղեկուցյուն և գտա այս ամենը:

Գառնու հեթանոսական տաճար, հին հայկական հեթանոսական տաճար Կոտայքի մարզի համանուն գյուղում, Ազատ գետի աջ ափին։ Հայաստանի Հանրապետության պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձան է:

Ելնելով ավանդություններից՝ Մովսես Խորենացին Գառնու հիմնադրումը վերագրում է Հայկ նահապետի ծոռ Գեղամին, որի թոռան՝ Գառնիկի անունով էլ, իբրև, կոչվել է Գառնի։

Կառուցում

Տրդատ Ա

Գառնու տաճարին նվիրված ՀՀ հուշադրամի դարձերեսը, 1994

Տրդատ Ա-ն մ. թ. 65 թվականին մեկնում է Հռոմի կայսր Ներոնի մոտ՝ թագադրվելու։ Մինչ այդ Հայաստանում Հռոմի ազդեցությունը վերականգնելու նպատակով պատերազմ սկսվեց (54—63 թվականներ) Պարթևստանի դեմ, որն ավարտվեց հայ-պարթևական ուժերի հաղթանակով։ Հռանդեայի պայմանագրով (64 թվական) որոշվեց, որ հայոց արքա Տրդատ Ա-ն իր թագը ստանալու է Ներոնից։

Հռոմեական զորքերը 59 թվականին գրավել, ավերել ու հրկիզել են Հայաստանի մայրաքաղաք Արտաշատը։ Ներոնի ցուցումով Կորբուլոնը Տրդատ Ա-ի հետ 64 թվականին ստորագրել է Հռենադայի հաշտության պայմանագիրը, ճանաչել Մեծ Հայքի անկախությունը, իսկ Տրդատին՝ Հայաստանի թագավոր, պայմանով, որ նա մեկնի Հռոմ և թագադրվի Ներոնի ձեռքով։ 65 թվականին Տրդատ Ա-ն իր ընտանիքով՝ կնոջ ու երեխաների, եղբորորդիների, ինչպես և 3 հազար հայ ու պարթև հեծելազորի, շքախմբի և հռոմեական մի հատուկ զորամասի ուղեկցությամբ ցամաքային ճանապարհով ուղևորվում է Հռոմ։ Նրանց ամենուր հանդիսավոր ու փառահեղ ընդունելություն են ցույց տալիս։ Ուղևորության ամբողջ ծախսը (օրական մոտ 200 000 դինար-դրաքմե, այսինքն՝ մոտ 160 000 ոսկի ռուբլի) վճարում էր Հռոմեական կայսրությունը։

Ճամբորդություն դեպի Գառնիից Հավուց Թառ

Ճամփորդության օրը՝  նոյեմբերի 9
Մասնակիցներ՝ 6-8-րդ դասարաններ
Երթուղին՝ Երևան-Չարենցի կամար-Գառնի-Հավուց Թառ։
Պատասխանատուներ՝ Տաթև Աբրահամյան, Ստելլա Մնացականյան, Հասմիկ Գրիգորյան

Օգնական’Ռիմա Երեմյան

Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր- Չարենցի կամար/25.3կմ, 38 րոպե/,-Գառնիի տաճար/38.6կմ, 1ժամ/,-Հավուց Թառ/42.7կմ,1ժ.12ր/

Ոտքով Գառնիից Հավուց Թառ -5.2կմ, 1ժ,30րոպե

Նպատակը.

• աշնանային քայլարշավ
• աշունը՝ Գառնիում
• Էքսպեդիցոն՝ Խոսրովի անտառում հետագա ճամփորդության պլանավորում, տարածքի ուսումնասիրում
• Գետը համայնքում.Ազատ գետ
• Աշնանային ընթերցումներ

Նախապատրաստական աշխատանք

• Տեղեկությունների ընթերցում, ծանոթություն այցելվող վայրերի վերաբերյալ
• Երթուղու քարտեզի գծում google map-ի օգնությամբ
• Ավանդությունների ընթերցում, ծանոթություն

Ճամփորդության ընթացքը

09։00` շարժվում ենք Մայր դպրոցի կայանատեղիից

10։00`կանգառ Չարենցի կամարի մոտ, ընթերցումներ

11։00`Գառնիի տաճար

12։00` քայլարշավ դեպի Հավուց թառ

17։00` վերադարձ Երևան

Անհրաժեշտ պարագաներ

• Հարմար ճամփորդական պայուսակ, հագուստ, կոշիկներ
• Սնունդ՝ բրդուճներ, ջուր
•  Աղբի տոպրակ, ձեռնոցներ
• Ֆոտոխցիկ կամ հեռախոս

Պատմություն

Վաղարշապատ (առավել հայտնի է Էջմիածին անվանումով), քաղաք Հայաստանի Արմավիրի մարզում։ Հայաստանի քաղաքներից մեծությամբ չորրորդն է։ Վաղարշապատում կա 5 եկեղեցի, որոնցից մեկը՝ Էջմիածնի Մայր Տաճարը, Հայաստանի գլխավոր եկեղեցին է և գտնվում է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի համալիրի մեջ, որը Հայ Առաքելական Եկեղեցու հոգևոր և վարչական կենտրոնն է։

Համաձայն Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմության», մինչև Վաղարշապատ կոչվելը քաղաքը անվանվել է Վարդգեսավան, իսկ դրանից առաջ Արտիմեդ:

ՄԽԻԹԱՐ ՍԵԲԱՍՏԱՑԻ ԿԼԹԱՀԱՄԱԼԻՐԸ ՈՒՍՈՒՑԻՉՆԵՐԻ ԵՒ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԻ ԿԱՐԾԻՔՈ

Նախագծի վերնագիրը

Մխիթար սեբաստացի կլթահամալիրը ուսուցիչների և աշակերտների կարծիքով

Նախագծի մասնակիցները

Լիա Համբարձումյան

Շահանե Հովսեփյան

Դավիթ Մնացականյան

Նախագծի ժամանակահատվածը

Մեկ ամիս

Նախագծի նպատակը

Նպատակը այն է, որպեսզի հասկանանք թե «Մխիթար սեբաստացի կլթահամալիրի» նորեկները ինչը կցանկանաին փոփոխել մեր դպրոցում

Նախագծի ընթացքը
Ընթացքը լինելու է հարցազրույցի և տեսանյութի տեսքով

Նախագծի ամփոփում

Հոկտեմբերի 14-20, առաջադրանք , 7-րդ դասարան

Առաջադրանք 1

• Ներկայացրու Մերովինգների, Կարոլինգների արքայատոհմերի հիմնադիրներին:

Կարոլինգներ  թագավորական և կայսերական դինաստիա Ֆրանկական պետությունում։ Անվանումը Կառլոս Մեծի անունից է։ Կարոլինգների դինաստիան հաջորդել է Մերովինգներինև թագավորել մինչե X դար։ Կարոլինգներն հզորության գագաթնակետին հասան Կարլոս Մեծի օրոք, որն իրեն ենթարկեց գրեթե ամբողջ Արևմտյան Եվրոպան։ Նրան հաջորդեց որդին՝ Լյուդովիկոս Բարեպաշտը։ 843 թվականի Վերդենի պայմանագրով կայսրությունը բաժանվեց Լյուդովիկոս Բարեպաշտի որդիների՝ Լոթարի, Լյուդովիկոս Գերմանացու և Կարլոս ճաղատի միջև։

Կարլոս III Հաստամարմինը  կարճ ժամանակով վերամիավորեց կայսրությունը։ Նրանից հետո Կարոլինգները թագավորեցին Իտալիայում մինչև 905 թվականը, Արևելաֆրանկական թագավորությունում։

• Պատմիր Քլոդվիգ 1-ինի, Փարիզ քաղաքի  մասին/գրավոր/

Քլոդվիգ 1-ը ծնվել է 466 թվականին: Նա  եղել է ֆրանկների թագավոր 481 թվականից: 486 թվականին նվաճեց վերջին հռոմեական տիրույթը Գալիայում, որով սկզբնավորվեց ֆրանկական պետության կազմավորումը։ Նվաճեց նաև ալեմանների հողերի մեծ մասը , Հարավային Գալիայից քշեց վեստգոթերին։ 496 թվականին Քլոդվիգ I-ն ընդունեց քրիստոնեություն ուղղափառ ձևով, որը նպաստեց նրա իշխանության ամրապնդմանը և ապահովեց հոգևորականության ու գալլա-հռոմեական բնակչության բարյացակամ վերաբերմունքը։ Նստավայրը դարձրեց Փարիզը։ Քլոդվիգ I-ը ամրապնդեց թագավորական իշխանությունը և այն դարձրեց ժառանգական։ Քլոդվիգը կարգադրեց գրի առնել սալիական ֆրանկների սովորույթային իրավանորմերը, որի արդյունքում կազմվեց Սալիական դատաստանագիրքը։ Դրանով բնակչությունը բաժանվում էր ֆրանկների և տեղաբնիկների։ Տեղական բնակչությանն էլ բաժանում էր երեք խավի՝ խոշոր հողատերեր, մանր հողատերեր և հողազուրկ մարդիկ:

• Բնութագրիր Կառլոս Մեծին,նրա գործունեությունը, հայոց արքաներից ում ես նմանեցնում, հիմնավորիր պատասխանդ:  /գրավոր

Քլոդվիգ I (466-511), ֆրանկների թագավոր (481 թվականից), Մերովինգների դինաստիայից։ 486թվականին (Սուասոնի ճակատամարտում) նվաճեց վերջին հռոմեական տիրույթը Գալիայում, որով սկզբնավորվեց ֆրանկական պետության կազմավորումը։ Նվաճեց նաև ալեմանների հողերի մեծ մասը (496), Հարավային Գալիայից քշեց վեստգոթերին (507)։ 496 թվականին Քլոդվիգ I-ն ընդունեց քրիստոնեություն ուղղափառ ձևով, որը նպաստեց նրա իշխանության ամրապնդմանը և ապահովեց հոգևորականության ու գալլա-հռոմեական բնակչության բարյացակամ վերաբերմունքը։ Նստավայրը դարձրեց Փարիզը։ Քլոդվիգ I-ը ամրապնդեց թագավորական իշխանությունը և այն դարձրեց ժաառանգական։

Ինչու ենք ուսումնասիրում պատմությունը

Մենք պատմությունը ուսումնասիրում ենք որպեսզի մենք հաճախենք ինչ որ տեղ էր և եթե նրանք մեզ հարցնեն մենք կարողանանք հեշ պատասխանել նրանց: Իրականում պատմության շնորհիվ մենք կարող ենք իմանալ աշխարհի մասին: Մենք նաև կարողենք իմանա արքաների մասին, մեր շրջապատի մասին, բնության և վերջիվերջո մենք նաև կիմանանք մեր թագավորների մասին: Եվ այդ ամենը մեզ շատ գիտելիք կտա: Եվ դա մեր պատմության շնորհիվ:

Իմ Ամառը

Ես իմ արձակուրդները անցկացրեցի իմ ընտանիքում: Ես իմ մայրիկին օգնում էի տան գործերով:
Եթե մայրիկս ինչ որ գործեր անում ես և քույրիկս ՝ եղբորս էինք պահում մինչև մայրիկս ավարտեր իր գործերը: Ես նաև հաճախում եմ նկարչության այնտեղ ես ունեմ արդեն 6նկար: Ունեմ ոսկե ձկնիկ ես նրան շատ եմ սիրում, ամեն օր նրա ջուրը փոխում եմ և կեր եմ տալիս: Անցաց օրը ես`տատիկիս և պապիկիս հետ մեր հողամասից բերգահավաք արեցինք: Ես կարդացել եմ ՝ «Ջուլիանը, Անգլուխ ձիավորը, սպիտակ ժանիքը, թոմ սոյերի արկացները»
Մենք ընտանիքով նաև քավոր ենք եղել: Այնքան հավես էր անցնում, ծաղրածու էր եկել և ծիծաղեցնում էր և խաղեր էինք խաղում:

Աբրահամ Լինքոլնի նամակն իր որդու ուսուցչին

Ես այս պատմությունից հասկացա, որ մարդիկ բաժանվում են երկու մասի: Մարդիկ համ կարող են լինել իրար նման համ իրարից տարբեր: Մարդիկ կարող են լինել լավը, կարող են լինել նաև վատը: Մարդ եթե վատն է թող փոխվի և դառնա լավը: Ես ուզում եմ, `որ վատ մարդ չլինի այս կյանքում: Ես ուզում եմ որ բոլորի իրար միմիայանց դեմ հարգանք ցուցաբերեն, իրար սիրեն, վատություն չանեն: Ես մտածում եմ, որ պետք է հանցագործները պատժվեն: Պետք չէ անմեղներին պատժել իսկ հանցագործին ազատ թողնել:

Տարեվերջյան Ամփոփում

1. Հայկական լեռնաշխարհը հայերի հայրենիք: «Հայրենիք» հասկացությունը: Հայկական լեռնաշխարհի դիրքն ու սահմաններ

Դա այն տարածքն է, որտեղ նա դարեր շարունակ ապրում էր և կարուցում իր պատմությունը, ստեղծում մշակութային արժեքներ: Այն ժամանակներում մարդիկ ապրում էին այն վայրերում, որտեղ եղել են կյանքի համար լավ պայմաններ:

10. Հայոց թագավորությունները Ք.ա. III դարում: Հայաստանը Ք.ա. IV դարի վերջին: ՀայկակQi ան թագավորությունները և Սելևկյան տերությունը Ք.ա. III դ.: 11. 1. Արտաշես I-ի բարենորոգումները: Վարչական և ռազմական բարեփոխումները: Արտաշես I-ի մյուս բարեփոխումները: Արտաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումը:

Երբ Ալեքսանդրը մահացավ աշխարհակալությունը բաժանվեց մի քանի մասի: Դիոդորոս Սիկիլիացու համաձայն, մակեդոնացիները 4-րդ դարի վերջին գրավում են Կապոդովիկիան: Թագավորի որդուն հաջողվում է վերականգնվել հայկական գահին:

12. Տիգրան II-ի գահակալումը: Մեծ Հայքի ամբողջականության վերականգնումը: Տիգրան II-ի գահակալումը: Ծոփքի վերամիավորումը:  Տիգրան II Մեծի տերության ստեղծումը: Հայկական աշխարհակալության ընդլայնումը: Հայ-պոնտական դաշինքը և Կապադովկիայի նվաճումը: Հայ-պարթևական պատերազմը: Սելևկյան պետության միացումը:

Հայաստանը Արտաշես I-ի հաջորդների օրոք: Արտաշես I-ից հետո Մեծ Հայքում իշխեց նրա ավագ որդի Արտավազդ I-ը (Ք. ա. մոտ 160-115 թթ.): Նրա իշխանության վերջին շրջանի մասին հայտնի է մի իրադարձություն: Հարևան պետություն Պարթևստանի և Մեծ Հայքի միջև տեղի է ունենում պատերազմ, որն ավարտվում է հայերի պարտությամբ

Միջին դպրոցի յոթ հրաշալիքները.պատում

 

1. Մեր դպրոցի առաջին հրաշալիքը դա  ազատ հագուստն է ։ Մենք հագնվում ենք ոչթե  սև և սպիտակ  այլ  գունավոր ։
2. Դպրոցի եկրորդ հրաշալիքը դա մարմնամարզությունը է ։ Որովհետև  մեր  դպրոցի մարմնամարզությունը ուրիշ դպրոցների նման չի ։ Մենք կարող ենք ընտրել ինչ սպորտաձև որը ուզում ենք ։  Որինակ  սուսերամարտ , բոլեբոլ , նետազգություն , հրազգություն  և այլն ։
3. Մեր դպրոցի երորդ հրաշալիաքը այն է որ մենք բացի մյուս առարկաներից նաև ունենք ընտրության գործունեություն, որի ընթացքում մենք առաջին կիսամյակում ընտրում ենք մի գրծունեություն իսկ մյուս կիսամյակում եթե ցանկանում ենք փոխում ենք եթե չենք ցանկանում ապա չենք փոխում:
   Ես ընտրության գործունեությունը համարում որպես մեր դպրոցի հրաշալիք, որովհետև միայն մեր դպոցում կա ընտրություն:
4. Նաև մեր դպրոսի առավելությունն մեկն է առավոտյան պարապունքը ։ Մենք առավոտյան պարապունքին երքում ենք , պարում ենք և առտասանում ենք ։
5.  Հինգերորդ հրաշալիքը դա ճամորդություններըն են ։ Մենք շատ – շատ ենք գնում ճամբարնների և ճամփորթությունների ։ Ճամբարնների և ճամփորթությունների շնորհիվ ես  և մնացած բոլորը կրողանում են ավելի շատը իմանալ  Հայաստանի մասին ։
6. Վեցերորդ հրաշալիքը դա ինտերետն է և համակարգիչները ։ Մենք դրանք ոկտագործում ենք նրա համար որդաս անենք ։ Ուրիշ դպրոցներում գրգեր և տետրեր են ։
7.  Եվ վերջին հրաշալիքը դա երեխաների ազատ խոսքն է ։ Մեր երեխաների խոսքը այս դպրոցում հաշվի են առնում ։ Մեր խոսքը կարև է ։

Մերն դպրոցի 7 հրաշալիքները

1. Մեր դպրոցի առաջին հրաշալիաքը այն է որ մենք բացի մյուս առարկաներից նաև ունենք ընտրության գործունեություն, որի ընթացքում մենք առաջին կիսամյակում ընտրում ենք մի գրծունեություն իսկ մյուս կիսամյակում եթե ցանկանում ենք փոխում ենք եթե չենք ցանկանում ապա չենք փոխում:
   Ես ընտրության գործունեությունը համարում որպես մեր դպրոցի հրաշալիք, որովհետև միայն մեր դպոցում կա ընտրություն:

Աթենաս տիրուհու մասին

Աթենաս^[2] (հին հունարեն ՝ Ἀθηνᾶ կամ Ἀθηναία «երկրի տիրուհի»), Աթենաս-Պալլաս (Παλλὰς Ἀθηνᾶ), հունական դիցաբանության աստվածուհի, իմաստության, ողջախոհության, կանխամտածված պատերազմի դիցուհի, Օլիմպոսի տասներկու գերագույն աստվածներից, Աթենք քաղաքի էպոնիմ: Համարվում է Հին Հունաստանի ամենապաշտված աստվածուհիներից: Բացի դրանից՝ պաշտվել է որպես գիտելիքի, արվեստի և արհեստի, օրենքի և արդարության դիցուհի, համարվել է քաղաքների և պետությունների հովանավոր, գիտության և հմտության, խելքի և խորամանկամտության մարմնացում:

Մեր դպրոցի հրաշալիքները

Նախագծի վերնագիրը-Մեր դպրոցի հրաշալիքները
Նախագծի ժամկետը-2 Շաբաթ
Նախագծի մասնակիցները-Լիա Համբարձումյան և Շահանե Հովսեփյան
Նախագծի նպատակը-Բոլորը ծանոթանան մեր դպրցի հրաշալիքների մասին
Նախագծի իրականացման ընթացքը-
Նախագծի ամփոփում-

Դալմայի այգիների պատմություն

Այսօր մենք դասավանդողներ՝ ընկեր Տաթևի և ընկեր Ստելայի հետ գնալու ենք վվդալմայի այգիներ: Այնտեղ մենք համդիպելու ենք այգագրագետ՝ Սուրեն Հոբոսյանին:

Դալմայի այգիները, սակայն, միայն խաղողով չէ, որ հայտնի են։ Այգում մինչև օրս էլ պահպանվում է Դալմայի ջրանցքը, որը նույնպես կառուցվել է Ռուսա Բ-ի կողմից՝Հրազդան գետի վրա և հիշատակված է վերոնշյաթչլ սեպագիր արձանագրության մեջ Ումեշե անունով։ Այն ոռոգել է Դալմայի այգիներն ու շրջակա դաշտերը։ Ջրանցքն սկիզբ է առնում Դավթաշենի կամրջի մոտից, գետնի տակով անցնում մոտ երեք կիլոմետր, ապա դուրս է  րգալիս Հրազդան կամրջին հարող այգու տարածքում։ Ջրանցքն ունեցել է 8,5 կմ երկարություն։ Այն ջրի ամենամեծ պաշարն ունեցող ջրանքն է։

Դալմայի ջրանցքը

Ըստ Երվանդ Շահազիզի՝ Դալմայի ջրանցքը մեկն էր Երևանի այն գլխավոր առուներից, որոնք սնվում էին Հրազդան գետից։ Դրանք այնքան լայն ու երկար էին, որ գետի ջրերի մի մասը բերում էին քաղաք և հասցնում քաղաքի բոլոր հեռավոր անկյունները՝ լցնելով Թոխմախան գյոլ կոչվող լճակը, որից ջուր էր մատակարարվում Շահարի հանդին^[5]։ Ըստ Շահազիզի՝ Դալմայի ջրանցքի մագիստրալի երկարությունը կազմել է 6 վերստ, իսկ ճյուղավորումը՝ 3 վերստ^[5]։

Այսպես է նկարագրում Շահազիզը Դալմայի ջրանցքը.

«Դալման, հանված լինելով Հրազդանի աջ ափից, Երևանի «Այգեձոր» (Դարաբաղ) կոչված արվարձանի դեմ, մտնում է մի ներքնուղու մեջ, որ փորված է մի բավականին բարձր սարի կրծքում, և հակառակ կողմում, 300 սաժեն տարածություն անցնելուց հետո դուրս է գալիս գետնի տակից մի առատաջուր մեծ աղբյուրի նման։ Այդ առուն ոռոգում է «Դամլայի» կոչված այգիները, նրա մի մասն էլ անցնում է Նորագեղի այգիները, մի երրորդ մասն էլ հոսում է դեպի արևմուտք, որտեղից անցնում, ոռոգում է Էջմիածնի նախկին վանքապատկան հողերը»^[5]։

Դալմայի ջրանցքի ցուցանակը

Հրազդանի աջ ափին գտնվող Դալմայի այգիները, սակայն, տնկվել են ավելի ուշ՝ Երևանի Հուսեյն Ղուլի խանի օրոք։ Հուսեյն Ղուլի խանի ապարանքը, որ գտնվել է Երևանի բերդին կից, նայել է այն մերկ ու չոր դաշտերին, որոնց տեղում գտնվել են այգիները։ Նա հրամայել է այդ դաշտն ամբողջությամբ վերածել այգիների։ Սակայն տեղանքն ուսումնասիրելուց հետո պարզ է դարձել, որ այդ տեղանքում ջուր չկա և հնարավոր չի լինի ամայի դաշտն այգու վերածել։

Տնային

Ք. Ա. 580-ից 570-ական թվականներ նշանավոր դարձավ Երվանդ I Սակավակյացը
Ք. Ա. 570-ից 525 Տիգրան արաջին Երվանդյանը
Ք. Ա. 550թվականին Տիգրան արաջինը և Կյուրոս մեծը տապալեցին Մարաստանը
Ք. Ա. 521թվականից Հայաստանը գտնվում էր Աքեմենյան գերիշխանության ներքո որոշակի արտոնություններով:
Ք. Ա. 520թվական Աքեմենյան տիրությունը բաժանվեց 20վարչական միավորների՝ սատրապությունների Հայաստանը 13-րդներ:
Ք. Ա. 401թվական Հույն զորավար և պատմիչ Քսենոփոնը անցել է Հայաստանի տարացքով, ըստ նրա այդ ժամանակ Հայաստանի սատրապն էր Երվանդ II:
Ք. Ա. 336թվական Աքեմենյան տերության վերջին տիրակալ Դարեհ III:
Ք. Ա. 336թվականին Մակեդոնյաում գահ բարցրացավ Ալեքսանդր Մակեդոնացին:
Ք. Ա. 334թվական Ալեքսանդրը պատերազմ սկսեց Աքեմելյան տերության դեմ:
Ք. Ա. 331 Գավգամելայի ճակատամարտ, Դարեհ III պարտվեց: Մեծ Հայքի զորքերը ղեկավարում էր Երվանդ III-ը փոքր Հայքինը՝ Միթրաուստեսը (Աքեմեդյան տերությունը կործանվեց, Երվանդ III-րդ հրչակվեց մեծ Հայքում Միթրաուստեսը՝ փոքր Հայքում):
Ք. Ա. 190թվական Մագնեսյաի ճակատամարտ Սելեևկյաները պարտություն կրեցին Հռոմից, միջազգային իրադրությունից օգտվելով, Ք. Ա. 189թվականին  Արտաշեսը մեծ հայքում և Զարեհը ծոփքում վերականգնեցի հայոց անկախությունը: